Effect of plant density on yield and yield components of sweet corn (Zea mays var. Saccharata) cultivars under Mashhad climatic conditions

Document Type : Original Article

Authors

1 Msc Student in Agroecology, Faculty of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhad, Iran.

2 Assistant Professor, Faculty of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhad, Iran.

3 Professor, Faculty of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhad, Iran.

Abstract

Sweet corn is a cultivar of common corn with high sugar content which is harvested at grain pre-mature stage and used as a vegetable. In order to evaluate the effect of plant density on yield and yield components of sweet corn cultivars, an experiment was conducted as factorial layout based on randomized complete block design with three replications at the Agricultural Research Station, Ferdowsi University of Mashhad during the growing season of 2013-2014. Three plant densities (5.2, 6.5 and 7.5 plants.m-2) and four cultivars (Merit, Passion, Basin and Chase) were considered as treatments. Studied traits were plant height, yield components (fresh weight of ear, ear number per plant and 1000-grain weight), biological yield, grain yield and harvest index (HI). The results showed that the simple effect of plant density and cultivar was significant on plant height, ear number per plant and 1000-grain weight of sweet corn. By increasing plant density, fresh yield of ear and grain yield were enhanced first and declined afterwards until physiological maturity due to intra-species competition, so the highest grain yield was obtained with 6.5 plants.m-2 (591/3 g.m-2). The maximum and minimum biological yield were observed with 6.5 plants.m-2 (1888 g/m-2) and 5.2 plants.m-2 (1720 g/m-2), respectively. Interaction effects between plant density and cultivar were significant for fresh weight of ear, biological yield grain yield and. In general, according to the results, Merrit has higher production potential affected by plant density under Mashhad climatic conditions.

Keywords


اثر تراکم بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام ذرت شیرین (Zea mays var. Saccharata)در شرایط اقلیمی مشهد[1]

 

Effect of plant density on yield and yield components of sweet corn (Zea mays var. Saccharata) cultivars under Mashhad climatic conditions

 

ابوالفضل میرشکاری احمدی1، سرور خرم دل2* و علیرضا کوچکی3

 

1-      دانشجوی کارشناسی ارشد اگرواکولوژی، گروه زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد

2-      استادیار گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

3-      استاد گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

*- نویسنده مسئول: khorramdel@um.ac.ir

تاریخ دریافت: 19/01/94                                                                                       تاریخ پذیرش: 21/05/94

 

چکیده

     ذرت شیرین یکی از ارقام ذرت با محتوی قند بالا است که در مرحله قبل از رسیدگی، برداشت و به عنوان سبزی مصرف می­شود. به منظور بررسی اثر تراکم بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام ذرت شیرین، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سه تکرار در سال زراعی 93-1392 اجرا شد. سه تراکم بوته (2/5، 5/6 و 5/7 بوته در متر مربع) و چهار رقم (مریت، پاشن، بیسین و چیس) به عنوان فاکتور انتخاب شدند. صفات مورد مطالعه شامل ارتفاع بوته، اجزای عملکرد (عملکرد تر بلال، تعداد بلال در بوته و وزن هزار دانه)، عملکرد بیولوژیک و دانه و شاخص برداشت ذرت شیرین بودند. نتایج نشان داد که اثر ساده تراکم بوته و رقم بر ارتفاع بوته، تعداد بلال در بوته، عملکرد تر بلال، وزن هزار دانه و عملکرد دانه معنی­دار بود. با افزایش تراکم بوته عملکرد تر بلال و عملکرد دانه افزایش و سپس به دلیل افزایش رقابت درون گونه­ای کاهش یافت، به طوری­که بالاترین عملکرد دانه مربوط به تراکم 5/6 بوته در متر مربع (3/591 گرم در متر مربع) بود. بیشترین و کمترین عملکرد بیولوژیک به ترتیب در تراکم 5/6 (1888 گرم در متر مربع) و 2/5 بوته در متر مربع (1720 گرم بر متر مربع) بدست آمد. اثر متقابل تراکم بوته و رقم بر عملکرد تر بلال، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و شاخص برداشت ذرت شیرین معنی­دار بود. بالاترین عملکرد در تراکم 5/6 بوته در متر مربع و رقم پاشن با 8/690 گرم در متر مربع و کمترین آن مربوط به تراکم 2/5 بوته در متر مربع و رقم چیس با 3/423 گرم بر متر مربع بود. به طور کلی با توجه به نتایج، به نظر می­رسد رقم مریت ظرفیت تولید بیشتری تحت تأثیر تراکم در شرایط مشابه این آزمایش در شرایط اقلیمی مشهد دارد.

واژه­های کلیدی: ذرت شیرین، تراکم، رقم، عملکرد تر بلال، محتوی قند


مقدمه

ذرت شیرین (Zea mays var. Saccharata) گیاهی از تیره گندمیان است که از نظر هیدرات­های کربن، قند، ویتامین­های A، B و C، مواد معدنی و پروتئین غنی می­باشد (Rahmani et al., 2009). این گیاه تغییریافته ژنتیکـی از ذرت معمـولی اسـت کـه بـا انجـام جهش ژنتیکی در لوکوس Su از کروموزوم شماره چهار ذرت معمولی حاصـل شـده اسـت (Farivar, 1999). تولید این محصول برای مصارف خوراکی به صورت تازه و در صنایع غذایی و تبدیلی ارزشمند و حائز اهمیت است (Rahmani et al., 2009). دوره رشد کوتاه و برداشت در مرحله علوفه سبز، این گیاه را برای کاشت در تناوب زراعی و تأمین علوفه مناسب گردانیده است. خصوصیات این گیاه نظیر دوره رشد کوتاه و برداشت در مرحله سبز بودن علوفه، آن را برای کاشت در تناوب زراعی و تأمین علوفه گیاهی مناسب گردانیده است (Oktem, 2005).

تعیین تراکم کاشت یکی از اولویت­های مهم تحقیقاتی در کاشت یک محصول در هر منطقه می­باشد. به بیان دیگر، تغییر تراکم کاشت یکی از ابزارهای مدیریت زراعی جهت بهره­برداری از عوامل محیطی، عناصر غذایی و به ویژه نور می­باشد، لذا ساختار پوشش گیاهی (کانوپی) ذرت می­تواند تأثیر مهمی در افزایش عملکرد داشته باشد، چرا که کارایی فتوسنتز و رشد در ذرت به طور معنی­داری وابسته به چگونگی ساختار کانوپی و توزیع عمودی نور در داخل آن می­باشد (Sidehvand, 2000). به عنوان یک اصل کلی، در تراکم­های بیش از مطلوب رقابت درون‌گونه­ای باعث کاهش عملکرد شده و بالعکس در تراکم­های کم­تر از مطلوب، امکانات محیطی اعم از نور، فضا، آب و خاک به نحو مطلوب استفاده نشده و عملکرد نیز کاهش خواهد یافت (Martin & Deo, 2000). البته در تراکم مطلوب علاوه بر استفاده مطلوب از عوامل محیطی، رقابت بین گونه­ای و درون گونه­ای نیز حداقل می­باشد. در شرایط انتخاب تراکم مطلوب همچنین، فضای کافی برای انجام عملیات داشت تأمین و شرایط لازم برای ارتقای کیفیت محصول نیز مهیا می­گردد (Martin & Deo, 2000). ادوارد و همکاران (Edwards et al., 2005) متداول­ترین و ساده­ترین روش­ افزایش جذب تشعشع را افزایش تعداد بوته در واحد سطح گزارش کردند. نامبردگان دلیل این امر را به افزایش شاخص سطح برگ نسبت دادند. تحقیقات نشان داده است که با افزایش تراکم، عملکرد دانه ذرت تا حدی افزایش یافته و پس از آن ثابت می­ماند و در تراکم­های خیلی بالا به علت رقابت شدید بین گیاهان و در نتیجه محدود شدن منابع محیطی از قبیل آب، نور و مواد غذایی عملکرد کاهش می­یابد (Shapiro & Wortmann, 2006). هاشمی-دزفولی و همکاران (Hashemi-Dezfoli et al., 2001) گزارش کردند که تراکم 75000 بوته در هکتار برای ذرت شیرین در شرایط آب و هوایی خوزستان با توجه به کامل نشدن پوشش کانوپی مزرعه، کم بوده و تراکم بیش از 75000 بوته عملکرد بیشتری تولید می­نماید. گاردنر و همکاران (Gardner et al., 2000) بهترین تراکم بوته برای ذرت شیرین را درحدود 50 هزار بوته اعلام کردند. رانجاراجــان و همکــاران (Rangaraja et al., 2002) با بررسی اثر تراکم بوتـه و رقم برعملکرد بـلال وکیفیـت آن در ذرت شـیرین زودرس در شرایط آب و هوایی نیویورک گـزارش کردنـد کـه ارقـام و فاصله بوته­ها روی ردیف تأثیر معنی­داری بر عملکرد بلال داشت. در مطالعه دانکـن (Duncan, 1984) مشخص گردید که با افـزایش تـراکم گیـاهی در ذرت، وزن بلال در هر گیاه کاهش یافت که این کاهش وزن به سایه­اندازی بوته­های مجاور نسبت داده شد.

نوع رقم یکی دیگر از عوامل زراعی است که از طریق پتانسیل ژنتیکی، عملکرد را به طور معنی­داری تحت تأثیر قرار می­دهد (Akintoye et al., 1997). اوکتم و همکاران (Oktem et al., 2004) گزارش نمودند که واکنش ارقام ذرت نسبت به تراکم بوته متفاوت است. موریس و همکاران (Morris et al., 2000) در بررسی تراکم مناسب ذرت شیرین در منطقه شمال شرقی ایالت متحده گزارش کردند که اکثر ارقام این گیاه در59300 تا 69200 بوته در هکتار حداکثر عملکرد دانه را تولید کردند. این محققان همچنین اظهار داشتند در صورتی­که بلال­های با طول بیش از 78/17 سانتی­متر مد نظر باشد، با در نظر گرفتن خصوصیت رقم توصیه می­شود تراکم بین 35500 تا 59300 بوته در هکتار مورد استفاده قرار گیرد. نتایج تحقیقات رانجاراجاد و همکاران (Rangarajan et al., 2002) درباره اثر تراکم بوته و رقم بر عملکرد بلال و کیفیت آن در ذرت شیرین زود کاشت در منطقه نیویورک نشان داد که اثر رقم و فاصله بوته روی ردیف بر عملکرد بلال و طول بلال معنی­دار بود. نتایج مطالعه فرهادی و همکاران (Farhadi et al., 2008) نشان داد که عملکرد دانه در هیبریدهای مختلف ذرت متفاوت است به نحوی­که دو هیبرید KSC403 و Shimmer از نظر عملکرد دانه در واحد سطح دارای تفاوت معنی­داری با یکدیگر بودند. افشارمنش (Afsharmanesh, 2007) با بررسی چهار رقم (هیبرید سینگل کراس 704، تری وی کراس647، هیبرید سینگل کراس کرج 700 و هیبرید سینگل کـراس 720) در چهار تراکم (5/5، 5/6، 5/7 و 5/8 بوته در متر مربع) نشان داد که بـا افـزایش تـراکم، عملکرد دانه افزایش پیدا کرد و بالاترین عملکرد دانه برای تراکم 5/5 بوته در متر مربع (46/18 تن در هکتار) بدست آمد. بیشترین عملکرد در مقایسه بین ارقام نیز مربوط به هیبرید سینگل کراس 720 (96/18 تن در هکتار) بود. البته معمولاً عنوان می­شود که در بین اجزای عملکرد، وزن هزار دانه، صفتی است که وابستگی بیشتری به ویژگی­های ژنتیکی ارقام داشته و کمتر تحت تأثیر عوامل محیطی قرار می­گیرد (Lafond, 1994).

از آنجا که ذرت شیرین گیاه زراعی جدیدی در ایران می­باشــد و اطلاعات به­زراعی در مورد این گیاه نسبتاً محدود می­باشــد، لذا به همین منظور آزمایشی برای بررسی اثرات تراکم­های مختلف بذر بر عملکرد بلال (با مصرف تازه­خوری) و اجزای عملکرد ارقام ذرت شیرین و فوق شیرین در شرایط آب و هوایی مشهد به اجرا در آمد.

 

مواد و روش­ها

این پژوهش در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد با عرض جغرافیایی 36 درجه و 16 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 59 درجه و 36 دقیقه شرقی و ارتفاع 958 متری از سطح دریا در سال زراعی 93-1392 به اجرا در آمد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در زمینی به ابعاد 12×5/54 متر اجرا شد. سه تراکم 2/5، 5/6 و 5/7 بوته در متر مربع (به ترتیب برابر با 52000، 65000 و 75000 بوته در هکتار) و دو واریته هیبرید مریت[2] و چیس[3] ذرت شیرین و دو واریته بیسین[4] و پاشن[5] ذرت فوق شیرین به عنوان فاکتورهای آزمایش مدنظر قرار گرفتند.

پس از اجرای عملیات آماده­سازی زمین شامل دو نوبت شخم عمود بر هم و دیسک، کرت­هایی به ابعاد 3×4 متر مربع تهیه شد. فاصله­ بین کرت­ها و بلوک­ها به ترتیب 50 سانتی­متر و 5/1 متر در نظر گرفته شد. بذرها به صورت دستی بر روی چهار ردیف، با فاصله بین ردیف 75 سانتی­متر (به ترتیب با فاصله روی ردیف 26، 21 و 18 سانتی­متر برای تراکم­های 2/5، 5/6 و 5/7 بوته در متر مربع) در عمق 10 سانتی­متری در اوایل تیر ماه کاشته شدند. طبق سیستم زراعی مرسوم منطقه، 300 کیلوگرم در هکتار کود فسفات تریپل قبل از کاشت با خاک مخلوط شد. همچنین 50 کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن (از منبع اوره) طی سه نوبت همزمان با کاشت، مرحله 3-2 برگی و ظهور گل آذین نر به صورت سرک همزمان با آبیاری به خاک اضافه شد. جهت یکنواختی در سبز شدن گیاهچه­ها، اولین آبیاری بلافاصله پس از کاشت و آبیاری­های بعدی به شیوه­ نشتی با فاصله هر هفت روز یکبار تا پایان فصل رشد انجام شد. برای رسیدن به تراکم مورد نظر، عملیات تنک در مرحله 6-4 برگی انجام شد. وجین دستی علف­های هرز در دو مرحله 3 و 5 برگی ذرت شیرین به صورت دستی انجام گرفت.

اولین نمونه­برداری 27 روز پس از کاشت و در تاریخ 5 مرداد ماه 1393 و نمونه­برداری­های بعدی به فاصله هر 14 روز یکبار تا پایان فصل رشد (پنج نوبت) جهت اندازه­گیری ارتفاع بوته انجام شد. بوته­ها به قطعات کوچک­تر تبدیل شده و در آون (جهت تعیین میزان تجمع ماده خشک) با دمای 75 درجه سانتی­گراد به مدت 72 ساعت قرار داده شدند و پس از خشک شدن با ترازوی با دقت یک صدم توزین شدند. برای اندازه­گیری عملکرد نهایی، پس از رسیدگی کامل، عملیات برداشت بوته­ها با حذف اثرات حاشیه­ای از طرفین کرت­ از سطح 5/1 متر مربع انجام شد. عملکرد بیولوژیک پس از خشک شدن بوته­ها در سایه و هوای آزاد اندازه­گیری و تعیین شد. پس از آن، دانه­ها جدا شده و عملکرد دانه اندازه­گیری شد. همزمان با برداشت، صفات تعداد بلال در بوته، عملکرد تر بلال در بوته و وزن هزار دانه از سطح هفت بوته ثبت شد.  پس از اطمینان از نرمال بودن داده­ها با استفاده از نرم­افزار SAS ver. 9.11 تجزیه شد. رسم نمودارها با نرم افزار Excel انجام گرفت و میانگین­­ها با استفاده از آزمون چند دامنه­ای دانکن در سطح احتمال پنج درصد مقایسه شدند.

 

نتایج و بحث

نتایج تجزیه واریانس اثر تراکم بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام ذرت شیرین در جدول 1 نشان داده شده است.

 

 

 

جدول1-  تجزیه واریانس اثر تراکم بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام ذرت شیرین

Table 1- Analysis of variance for the effects of plant density on yield and yield components of sweet corn cultivars

منابع تغییرات

S.O.V.

درجه آزادی

df

میانگین مربعات

Squares of mean

ارتفاع بوته

Plant height

عملکرد تر بلال

Fresh weight of ear

تعداد بلال

Ear number

وزن هزار دانه

1000-grain weight

عملکرد بیولوژیک

Biological yield

عملکرد دانه

Grain yield

شاخص برداشت

Harvest index

تکرار

Replication

2

93ns

76ns

0.001ns

12.07ns

14178ns

25ns

6.83ns

(A)رقم

Cultivar (A)

3

1065**

147414**

0.14881**

27.3**

391204**

489.8**

2.8ns

(B)تراکم

Density (B)

2

20.68**

120228**

0.28740**

246.77**

84009ns

29889**

4920*

A*B

6

18.37ns

3549**

0.0017ns

10.01ns

11328*

1177**

44.6**

خطا

Error

22

78

196

0.0018

4.56

33154

65

214.49

ضریب تغییرات (%)

CV (%)

6.1

1.50

3.41

0.71

10.09

1.5

10.40

ns ، * و **: به ترتیب غیرمعنی‌دار و معنی‌دار در سطح احتمال پنج و یک درصد

ns, * and ** are non significant and significant at 5 and 1% probability levels, respectively.

 


ارتفاع بوته

نتایج تجزیه واریانس نشان داد که رقم حداکثر ارتفاع بوته ذرت شیرین را به طور معنی­داری تحت تأثیر قرار داد (01/0≥p) (جدول 1). با گذشت زمان ارتفاع بوته ارقام مختلف افزایش یافت و در حدود 100 روز پس از سبز شدن به حداکثر میزان خود رسید. در این زمان، رقم پاشن با ارتفاع 152 سانتی­متر بیشترین و رقم بیسین با ارتفاع 128 سانتی­متر کمترین ارتفاع بوته را داشتند (شکل 1).

 

 

 

شکل 1- اثر رقم بر روند تغییرات ارتفاع ساقه اصلی ذرت شیرین در طی فصل رشد

Figure 1- Effect of cultivar on plant height trend of sweet corn during the growing season

 

 

حداکثر ارتفاع بوته ارقام ذرت­شیرین به طور معنی­داری تحت تأثیر تراکم بوته قرار گرفت (01/0≥p) (جدول 1). با افزایش تراکم، ارتفاع بوته ارقام مختلف به طور معنی­داری افزایش یافت؛ به طوری­که در طول فصل رشد بالاترین ارتفاع برای بیشترین تراکم بدست آمد (شکل 2).

 

 

 

شکل 2- مقایسه میانگین اثر رقم بر عملکرد بیولوژیک ذرت شیرین

Figure 2-Mean comparisons for the eeffect of cultivar on biological yield of sweet corn

میانگین­های دارای حروف متفاوت، تفاوت معنی­داری بر اساس آزمون دانکن دارند (05/0p≤).

* Means with the different letter(s) have significantly difference based on Duncan test (p≤0.05).

 

 

با افزایش تراکم بوته از 2/5 به 5/7 بوته در متر مربع ارتفاع ارقام پاشن و مریت به ترتیب برابر با 19 و 22 درصد افزایش یافت؛ در حالی­که ارتفاع رقم چیس بدون تغییر ماند و در خصوص رقم بیسین 16 درصد کاهش مشاهده گردید (جدول 4). چنین استنباط می­شود که افزایش تعداد بوته از طریق کاهش نور رسیده به کف کانوپی رقابت بین بوته­ها را برای جذب تشعشع افزایش داده و از طرف دیگر، به دلیل عدم تخریب نوری اکسین باعث افزایش طول میان­گره­ها و در نهایت، افزایش ارتفاع بوته گردید (Duncan, 1984). مختارپور و همکاران (Mokhtarpour et al., 2008) در بررسی اثر تراکم بر ارتفاع بوته ذرت شیرین بیان کردند که همزمان با افزایش تراکم بوته ارتفاع نیز افزایش یافت. نتایج تحقیق مدنی و قاسمی (Madani & Ghasemi, 2010) نیز مؤید وجود تفاوت معنی­دار بین ارقام ذرت شیرین از نظر ارتفاع بوته بود.

 

عملکرد بیولوژیک

 عملکرد بیولوژیک ذرت شیرین به طور معنی­داری تحت تأثیر نوع رقم قرار گرفت (05/0≥p) (جدول 1). به طوری­که رقم مریت با 3/2060 گرم بر متر مربع و رقم بیسین با 3/1628 گرم بر متر مربع به ترتیب بیشترین و کمترین میزان عملکرد بیولوژیک را دارا بودند (شکل 2). مدنی و قاسمی (1389) در آزمایشی نشان دادند که نوع هیبرید بر عملکرد بیولوژیک ذرت شیرین اثر معنی‌داری داشت.

اگرچه تراکم بوته بر عملکرد بیولوژیک ذرت شیرین اثر معنی‌داری را نشان نداد، ولی بین تراکم­های مختلف، بیشترین عملکرد بیولوژیک مربوط به تراکم 5/6 بوته در متر مربع با 1888 گرم در متر مربع و کمترین میزان مربوط به تراکم 2/5 بوته در متر مربع با 7/1720 گرم بر متر مربع بود (جدول 2). سرلک و آقاعلیخانی (Sarlak & Aghaalikhani, 2011) نیز بیان کردند که تراکم بوته بر عملکرد بیولوژیک ذرت شیرین تأثیر معنی­داری نداشت. نیکنام و فرجی (Niknam & Faraji, 2012) گزارش کردند که با افزایش تراکم از 75000 به 130000 بوته در هکتار، عملکرد بیولوژیک به صورت معنی­داری از 24720 به 31600 کیلوگرم در هکتار افزایش یافت. این تأثیر توسط پژوهشگران دیگر از جمله بلومنتال و همکاران (Blumenthal et al., 2003) نیز تأیید شده است.

در این آزمایش اثر متقابل نوع رقم و تراکم بوته در سطح احتمال 5% بر این صفت اثر معنی‌دار بود (جدول 1)؛ بطوری­که ارقام مریت در تراکم 5/6 بوته در متر مربع با میزان 2/2270 گرم در متر مربع و بیسن در تراکم 5/7 بوته در متر مربع با میزان 8/1425 گرم در متر مربع به ترتیب بیشترین و کمترین عملکرد بیولوژیک را به خود اختصاص دادند. بر این اساس، واکنش ارقام مختلف نسبت به تراکم بوته متفاوت بود؛ به طوری­که با افزایش تراکم بوته از 2/5 به 5/7 بوته در متر مربع عملکرد بیولوژیک ارقام پاشن، مریت و چیس به ترتیب 11، 2 و 12 درصد افزایش یافت، در حالی­که در خصوص رقم بیسین با افزایش تراکم، کاهش 6 درصدی بدست آمد (جدول 4).

 

عملکرد تر بلال

 اثر ساده نوع رقم، میزان تراکم و همچنین اثر متقابل نوع رقم و میزان تراکم بر وزن تر بلال تر ذرت شیریرن در سطح احتمال یک درصد معنی­دار شد (01/0≥p) (جدول 1). بالاترین عملکرد بلال برای رقم مریت و کمترین عملکرد بلال برای رقم چیس به ترتیب به میزان 1279 و 1033 گرم بر متر مربع مشاهده شد (جدول 3).

تفاوت عملکرد بلال سبز در رقم­های مختلف ذرت شیرین توسط اردال و همکاران (Erdal et al., 2011) نیز گزارش شده است. هیبرید مریت و تراکم 5/6 بوته در متر مربع با عملکرد بلال 4/1199 گرم بر متر مربع بالاترین و هیبرید چیس و تراکم 2/5 بوته در متر مربع با عملکرد 735 گرم بر متر مربع کمترین میزان عملکرد بلال را نشان دادند. با افزایش تراکم بوته از 2/5 به 5/7 بوته در متر مربع عملکرد تر بلال ارقام پاشن، مریت، چیس و بیسین به ترتیب برابر با 14، 9، 18 و 12 درصد افزایش یافت (جدول 4).

در بین تراکم­های مختلف، تراکم 5/6 بوته در متر مربع بالاترین و تراکم 2/5 بوته در متر مربع پایین­ترین عملکرد تر بلال را به ترتیب به میزان 5/1026 و 6/826 گرم در متر مربع را داشتند (جدول 2). کوکس (Cox, 2001) نشان داد که با افزایش تراکم گیاهی در برخی ارقام ذرت شیرین، عملکرد تر بلال افزایش یافت، در حالی­که در برخی ارقام عملکرد تر بلال کاهش یافت.

 

جدول 2. مقایسهمیانگیناثر ساده تراکم بوته بر اجزای عملکرد و عملکرد ذرت شیرین

Table 2- Mean comparisons for the simple effect of plant density on yield and yield components of sweet corn cultivars

شاخص برداشت دانه (%)

Grain harvest index (%)

عملکرد دانه (گرم در متر مربع)

Grain yield (g.m-2)

عملکرد بیولوژیک (گرم در متر مربع)

Biological yield (g.m-2)

وزن هزار دانه (گرم)

1000-grain weight (g)

تعداد بلال در بوته

Ear number per plant

عملکرد تر بلال

(گرم در متر مربع)

Fresh weight of ear (g.m-2)

ارتفاع بوته

(cm)

Plant height (cm)

تراکم (بوته در متر مربع)

Density (Plant.m-2)

30.3ab

538.5b

1800.9a

293c

1.1c

934.9b

158.25a

7.5

31.8a

591.3a

1888a

298.6b

1.3b

1026.5a

143.25b

6.5

27.8b

176.1c

1720.7a

301.9a

1.4a

826.6c

132.08c

5.2

*میانگین­های دارای حروف متفاوت، تفاوت معنی­داری بر اساس آزمون دانکن دارند (05/0p≤).

* Means with the different letter(s) have significantly difference based on Duncan test (p≤0.05).

 

 

جدول 3. مقایسهمیانگیناثر ساده رقم بر اجزای عملکرد و عملکرد ذرت شیرین

Table 3- Mean comparisons for the simple effect of plant density on yield and yield components of sweet corn cultivars

شاخص برداشت دانه (%)

Grain harvest index (%)

وزن هزار دانه (گرم)

1000-grain weight (g)

تعداد بلال

(در بوته)

Ear number (No.plant-1)

عملکرد تر بلال

(گرم در متر مربع)

Fresh weight of ear (g.m-2)

ارتفاع بوته

(cm)

Plant height (cm)

رقم

Cultivar

30.3a

295.8b

1.3b

981.6b

152a

پاشن

Passion

30.4a

299.6a

1.4a

1085.1a

151.22a

مریت

Merit

30.1a

297.1ab

1.2c

841.6c

146.22a

چیس

Chase

29.2a

298.8a

1.2c

809.1d

128.6b

بیسین

Basin

*میانگین­های دارای حروف متفاوت، تفاوت معنی­داری بر اساس آزمون دانکن دارند (05/0p≤).

* Means with the different letter(s) have significantly difference based on Duncan test (p≤0.05).

 


تعداد بلال در بوته

 با بررسی نتایج مربوط به تعداد بلال در بوته ذرت شیرین مشاهده شد که اثر تراکم بر تعداد بلال در متر مربع معنی­دار بود (01/0≥p) (جدول 1). تراکم 2/5 بوته در متر مربع با 4/1 بلال در بوته بیشترین و تراکم 5/7 بوته در متر مربع با 1/1 بلال در بوته کمترین تعداد بلال را به خود اختصاص دادند (جدول 2).

رحمانی و همکاران (Rahmani et al., 2009) نیز بیان کردند که میزان تراکم بوته در واحد سطح بر تعداد بلال در بوته تأثیر معنی­دار شد. در تراکم­های بیشتر به دلیل افزایش تعداد بوته در واحد سطح پایین بودن تعداد بلال در بوته جبران شد. رحمانی و همکاران (Rahmani et al., 2009) در آزمایشی که بر روی سه تراکم (66000، 85000 و 11000 بوته در هکتار) انجام دادند، گزارش کردند که بیشترین تعداد بلال ذرت شیرین در بوته در هکتار از تراکم 85000 بوته بدست آمد و با افزایش تراکم بوته از میزان تعداد بلال در بوته کاسته شد. بالا رفتن تراکم گیاهی باعث می­شود که رقابت گیاهان شدیدتر شده و در نتیجه رشد و تولید بلال در هر بوته کاهش یابد (Rahmani et al., 2009). بک و لیس (Back & Lees, 1990) دلیل افزایش عملکرد بلال در تراکم­های بالا را به افزایش تعداد بوته در واحد سطح نسبت دادند. نیکنام و فرجی (Niknam & Faraji, 2012) گزارش کردند که با افزایش تراکم بوته از 75000 به 130000 بوته در هکتار، تعداد بلال به طور معنی­داری از 4/7 به 9/12 بلال در مترمربع افزایش یافت.

 

 

 

 

 

 

جدول4. مقایسه میانگین اثر متقابل رقم و تراکم بر اجزای عملکرد و عملکرد ذرت شیرین

Table 4- Mean comparisons for the interaction between cultivar and plant density of on yield and yield components of sweet corn

 

رقم

Cultivar

تراکم (بوته در متر مربع)

Density (plant.m-2)

 

 ارتفاع بوته

 (cm)

Plant height

 (cm)

تعداد بلال

(در بوته)

Ear number

 (No.plant-1)

عملکرد تر بلال

(گرم در متر مربع)

Fresh weight of ear (g.m-2)

وزن هزار دانه (گرم)

1000-grain weight

 (g)

عملکرد بیولوژیک

 (گرم در متر مربع)

Biological yield
(g.m-2)

شاخص برداشت دانه (درصد)

Harvest index (%)

 

5.2

138.33bcde

1.4bc

850.3fg

300.1abc

1836.5abc

26.7b

 

 

پاشن

Passion

6.5

150.67abcd

1.3d

1121.4b

289.4b

1783abc

36.7a

 

 

7.5

164.67ab

1.1ef

973d

297.8abc

2036.4ab

27.5ab

 

 

5.2

136.67bcde

1.6a

983.2d

301.5ab

1939.9abc

29.2ab

 

 

مریت

Merit

6.5

152abcd

1.5ab

1199.4a

303a

2270.2a

30.5ab

 

 

7.5

167.33a

1.3cd

1072.7c

294.4bcd

1970.6ab

31.5ab

 

 

5.2

133.67cde

1.3d

735h

303.2a

1585bc

27.3b

 

 

چیس

Chase

6.5

146abcde

1.2de

920.8e

294.4bcd

1561.1bc

34.1ab

 

 

7.5

133.67cde

1f

868.9f

293.3cd

1770.7abc

28.8ab

 

 

5.2

142abcde

1.3d

737.8h

299.8abc

1521.4bc

28.1ab

 

 

بیسین

Basin

6.5

124.33de

1.2de

864.6fg

300.6abc

1937.6abc

25.9b

 

 

7.5

119.67e

1f

824.9g

296.2abcd

1425.8c

33.5ab

 

                         

*میانگین­های دارای حروف متفاوت، تفاوت معنی­داری بر اساس آزمون دانکن دارند (05/0p≤).

* Means with the different letter(s) have significantly difference based on Duncan test (p≤0.05).

 

همچنین اثر نوع رقم بر تعداد بلال ذرت شیریرن در سطح احتمال 1 درصد معنی­دار بود (جدول 1). به طوری­که بیشترین تعداد بلال مربوط به رقم مریت با 4/1 بلال در بوته و کمترین تعداد بلال مربوط به ارقام چیس و بیسین با 2/1 بلال در بوته بود (جدول 2). اگرچه اثر متقابل تراکم بوته و رقم­های مختلف بر تعداد بلال در بوته ذرت شیرین معنی­دار نبود (جدول 1)، با این­حال، بیشترین تعداد بلال در تراکم 2/5 بوته در متر مربع و برای رقم مریت با 6/1 بلال در بوته بدست آمد و کمترین آن در تراکم 5/7 بوته در متر مربع و برای ارقام چیس و بیسین با یک بلال در بوته حاصل گردید (جدول 4). همانگونه که در جدول 4 مشاهده می­شود، واکنش ارقام مختلف ذرت شیرین نسبت به تراکم بوته متفاوت بود، به طوری­که افزایش تراکم بوته از 2/5 به 5/7 بوته در متر مربع موجب کاهش تعداد بلال در بوته در ارقام پاشن، مریت، چیس و بیسین به ترتیب برابر با 21، 19، 23 و 23 درصد شد. رانکاراجان و همکاران (Rangarajan et al., 2002) با بررسی اثر تراکم بوته و رقم بر عملکرد بلال و کیفیت آن در رقم زودکاشت ذرت­شیرین در شرایط آب و هوایی نیویورک گزارش کردند که رقم و فاصله بوته­ روی ردیف تأثیر معنی­داری بر عملکرد بلال در واحد سطح داشت؛ به طوری­که با افزایش فاصله ردیف، تعداد بلال در هکتار کاهش یافت.

 

وزن هزار­دانه

 اثر تراکم بر وزن هزار دانه ذرت شیرین تأثیر معنی­داری را نشان داد (01/0≥p) (جدول 1). تراکم 2/5 بوته در متر مربع با وزن هزار دانه 9/301 گرم بالاترین وزن هزار دانه را داشت و تراکم 5/7 بوته در متر مربع با وزن هزار دانه 293 گرم کمترین وزن هزار دانه را تولید کرد (جدول 2). این نتایج با نتایج عبدالهی و همکاران (Abdolahei et al., 2011) مبنی بر اثر تراکم بر وزن هزار دانه گیاه ذرت همخوانی داشت. این محققان با بررسی چهار تراکم 6، 7، 8، 9 بوته در متر مربع نشان دادند که بیشترین وزن هزار دانه به میزان 9/378 گرم از تراکم هفت بوته در متر مربع و کمترین آن به میزان 3/343 گرم برای تراکم نه بوته در متر مربع به دست آمد. نیکنام و فرجی (Niknam & Faraji, 2012) نیز نشان دادند که با افزایش تراکم بوته از 75000 به 130000 بوته در هکتار، وزن هزار دانه از 8/290 به 0/269 گرم کاهش یافت. به نظر می­رسد که علت کاهش وزن هزار دانه تحت تأثیر افزایش تراکم کاشت رقابت زیادتر برای دریافت تشعشعات فعال فتوسنتزی و مواد غذایی می­باشد (Abdolahei et al., 2011). همانطور که در جدول 1 ملاحظه می­شود، بین رقم­ها از نظر وزن هزار­ دانه ذرت شیرین با احتمال یک درصد اختلاف معنی­داری مشاهده شد. بالاترین وزن هزار دانه 6/299 گرم مربوط به رقم مریت و پایین­ترین وزن هزار­دانه 8/295 گرم مربوط به رقم پاشن می­باشد (جدول 3). وزن هزار دانه، صفتی است که وابستگی بیشتری به ویژگی‌های ژنتیکی ارقام داشته و کمتر تحت تأثیر عوامل محیطی قرار می­گیرد (Lafond, 1994).

اگرچه اثرات متقابل تراکم و نوع رقم بر وزن هزار دانه اثر معنی­داری نشان نداد (جدول 1)، ولی با افزایش تراکم بوته از 2/5 به 5/7 بوته در متر مربع وزن هزار دانه ارقام پاشن، مریت، چیس و بیسن کاهش یافت. البته میزان این کاهش برای ارقام مختلف متفاوت بود؛ به طوری­که میزان این کاهش در شرایط افزایش تراکم بوته برای ارقام پاشن، مریت، چیس و بیسین به ترتیب برابر با 1، 2، 3 و 1 درصد تعیین شد (جدول 4). به نظر می­رسد که وزن هزار دانه به عنوان آخرین جزء عملکرد، عمدتاً صفتی ژنتیکی است که واکنش کمتری نسبت به عملیات زراعی نشان می­دهد. در این راستا، عبدالهی و همکاران (Abdolahei et al., 2011)نیز گزارش کردند که اثر متقابل تراکم بوته و رقم بر روی وزن هزار دانه گیاه ذرت معنی­دار نبود.

 

عملکرد دانه

 در این بررسی اثر نوع رقم بر عملکرد دانه ذرت شیرین معنی­دار بود (01/0≥p) (جدول 1). به طوری­که بالاترین عملکرد دانه مربوط به رقم مریت با 690 گرم بر متر مربع و کمترین آن مربوط به رقم بیسین با 466 گرم بر متر مربع بود. بعد از رقم مریت بیشترین عملکرد مربوط به رقم پاشن با 565 گرم در متر مربع بود (شکل 3). نتیجه این آزمایش با گزارش فرهادی و همکاران (Farhadi et al., 2008) مبنی بر اثر معنی­دار نوع رقم بر عملکرد دانه، هم­خوانی داشت. آنها اعلام نمودند که بالاترین عملکرد دانه مربوط به هیبرید شیمر با میانگین 3/8 تن در هکتار و کمترین آن مربوط به هیبرید KSC403 با 5/6 تن در هکتار بود. ‌هاشمی-دزفولی و همکاران (Hashemi-Dezfoli et al., 2001) بالاترین عملکرد دانه ذرت شیرین از ارقام hmx. Esteem و hmx.83 را در شرایط خوزستان شش تن در هکتار گزارش کردند. عبدالهی و همکاران (Abdolahei et al., 2011) بیان کردند که بین ارقام مختلف تفاوت معنی­داری از لحاظ عملکرد وجود داشت.

 

 

 

شکل3- مقایسه میانگین اثر رقم بر عملکرد دانه ذرت شیرین

Figure 3- Mean comparisons for the eeffect of cultivar of grain yield of sweet corn

میانگین­های دارای حروف متفاوت، تفاوت معنی­داری بر اساس آزمون دانکن دارند (05/0p≤).

* Means with the different letter(s) have significantly difference based on Duncan test (p≤0.05).

 

 

 اثر متقابل نوع رقم­ و تراکم­های مختلف بوته از نظر عملکرد دانه معنی­دار بود (01/0≥p) (جدول 1). مقایسه میانگین این صفات نشان داد که بالاترین عملکرد در تراکم 5/6 بوته در متر مربع و رقم پاشن با 8/690 گرم در متر مربع و کمترین آن مربوط به تراکم 2/5 بوته در متر مربع و رقم چیس با 3/423 گرم بر متر مربع بود. اگرچه با افزایش تراکم بوته از 2/5 به 5/7 بوته در متر مربع، عملکرد دانه ارقام مختلف ذرت شیرین افزایش یافت، ولی میزان این افزایش برای ارقام مختلف متفاوت بود، به طوری­که این افزایش برای ارقام مریت، چیس، بیسین و پاشن به ترتیب برابر با 9، 18، 12 و 14 درصد تعیین شد (شکل 4). واکنش عملکرد دانه ارقام مختلف ذرت شیرین در واکنش به تراکم­های بوته متفاوت بود، به طوری­که با افزایش تراکم ابتدا عملکرد افزایش و سپس احتمالاً به دلیل اختلال در نسبت رشد رویشی به زایشی و افزایش رقابت ناشی از جذب منابع کاهش یافت. بدین ترتیب، در همه­ ارقام با افزایش تراکم بوته از 2/5 به 5/6 بوته در متر مربع عملکرد دانه افزایش یافت و با افزایش بیشتر تراکم از 5/6 به 5/7 بوته در متر مربع عملکرد دانه کاهش یافت. همچنین با مقایسه ارقام مختلف ذرت شیرین به نظر می­رسد که رقم پاشن بیشترین تأثیر را از تراکم پذیرفت (شکل 4). در رقم پاشن با افزایش تراکم از 2/5 به 5/6 بوته در متر مربع، عملکرد دانه 25 درصد افزایش و با افزایش تراکم از 5/6 به 5/7 بوته در متر مربع عملکرد دانه 14 درصد کاهش یافت. در رقم مریت افزایش تراکم از 2/5 به 5/6 بوته در متر مربع، موجب افزایش 18 درصدی عملکرد دانه شد، ولی با افزایش تراکم از 5/6 به 5/7 بوته در متر مربع کاهش 11 درصدی عملکرد دانه را به دنبال داشت. در ارقام چیس و بیسین با افزایش تراکم از 2/5 به 5/6 بوته در متر مربع، عملکرد دانه به ترتیب به میزان 20 و 15 درصد افزایش و با افزایش تراکم از 5/6 به 5/7 بوته در متر مربع، عملکرد دانه به ترتیب به میزان 6 و 5 درصد کاهش یافت (شکل 4). در سطوح اولیه افزایش تراکم، میزان تولید در تک­بوته به وسیله افزایش تعداد بلال در واحد سطح جبران می­شود و در نتیجه، عملکرد افزایش می­یابد، ولی با افزایش بیش از حد تراکم، کاهش اجزای عملکرد گیاه توسط مجموع بوته­ها قابل جبران نیست و در نهایت، عملکرد کاهش می­یابد (Morin & Dormancy, 1993). واکنش متفاوت عملکرد ارقام ذرت شیرین نسبت به تراکم در نتایج محققان زیادی گزارش شده است (William et al., 2002). این نتیجه با گزارش فرهادی و همکاران (Farhadi et al., 2008)مبنی بر معنی­دار بودن اثر متقابل نوع رقم و تراکم بر میزان عملکرد دانه ذرت شیرین هم­خوانی دارد. این محققان گزارش نمودند که بعضی ارقام عکس­العمل کمتری نسبت به تراکم نشان می­دهند. به طوری­که تراکم 7-5 بوته در متر مربع بهترین عملکرد دانه را تولید می­کند.

 

 

 

شکل 4- مقایسه میانگین اثر متقابل تراکم بوته و رقم بر عملکرد دانه ذرت شیرین

Figure 4-Mean comparisons for the interaction between plant density and cultivar on grain yield of sweet corn

میانگین­های دارای حروف متفاوت، تفاوت معنی­داری بر اساس آزمون دانکن دارند (05/0p≤).

* Means with the different letter(s) have significantly difference based on Duncan test (p≤0.05).

 

 

اثر تراکم بوته بر عملکرد دانه ذرت شیرین در سطح احتمال 1 درصد معنی­دار بود (جدول 1). در تراکم­های مختلف بیشترین عملکرد دانه با 3/591 گرم بر متر مربع مربوط به تراکم 5/6 بوته در متر مربع وکمترین آن مربوط به تراکم 2/5 بوته در متر مربع با 1/476 گرم در متر مربع بود. بدین ترتیب، با افزایش تراکم بوته از 2/5 به 5/6 بوته در متر مربع، عملکرد دانه 20 درصد افزایش و با افزایش تراکم بوته از 5/6 بوته در مترمربع به 5/7 بوته در متر مربع عملکرد دانه 9 درصد کاهش پیدا کرد (جدول 2). افزایش عملکرد دانه در نتیجه افزایش تراکم گیاهی تا سطح مطلوب احتمالاً به واسطه بهبود رشد و افزایش اجزای عملکرد نظیر عملکرد تر بلال (جدول­های 2 و 4) بوده که این موضوع توسط بلومنتال و همکاران (Blumenthal et al., 2003) نیز گزارش شده است. بر اساس گزارش سینگ و آرورا (Singh & Arora, 2001) با افزایش تراکم بوته به علت کاهش فضای مورد نیاز گیاه و رقابت بر سرجذب کلیه منابع محیطی به ویژه نور، عملکرد تک بوته کاهش می­یابد، بنابراین، انتظار می­رود تا سطحی از تراکم که افزایش تعداد بوته در واحد سطح زمین بتواند کاهش عملکرد در تک بوته را جبران نماید، افزایش تراکم بوته منجر به افزایش عملکرد دانه می­گردد و افزایش بیش از این میزان، به دلیل تشدید رقابت درون گونه­ای بین بوته­ها برای فضا و جذب آب، عناصر غذایی و نور، موجب کاهش عملکرد می­گردد.

 

شاخص برداشت

 نتایج تجزیه واریانس نشان داد که نوع رقم بر شاخص برداشت ذرت شیرین اثر معنی­داری نشان نداد (جدول 1). با این­حال، در بین ارقام مختلف رقم مریت با شاخص برداشت 4/30 درصد بیشترین و رقم بیسین با 2/29 درصد کمترین شاخص برداشت را داشت (جدول 3). این نتیجه با نتایج عزیزی و همکاران (1390) همخوانی داشت، ایشان در آزمایشی که بر روی سه رقم ذرت انجام دادند، گزارش کردند که شاخص برداشت ارقام مورد مطالعه از لحاظ آماری با هم تفاوت معنی­داری نداشتند.

تراکم بوته بر شاخص برداشت در سطح احتمال 5 درصد اثر معنی­داری داشت (جدول 1). شاخص برداشت بیانگر چگونگی تسهیم مواد پرورده بین اندام­های رویشی و زایشی گیاه می­باشد (Niknam & Faraji, 2012). عزیزی و همکاران (Azizi et al., 2011)، نیز بیان کردند که تراکم بوته در واحد سطح بر شاخص سطح برگ اثر معنی­داری داشت. در بین تراکم­های مختلف تراکم 5/6 بوته در متر مربع با شاخص برداشت 8/31 درصد بیشترین و تراکم 2/5 بوته در متر مربع با شاخص برداشت 8/27 درصد کمترین شاخص برداشت را به خود اختصاص دادند (جدول 2).

 نتایج مطالعه مختارپور و همکاران (Mokhtarpour  et al., 2008) بر روی چهار تراکم (45، 55، 65 و 75 هزار بوته در هکتار) ذرت شیرین نشان داد که بیشترین شاخص برداشت به تراکم 65000 بوته در هکتار اختصاص یافت. همچنین بذرافشان و همکاران (Bazrafshan et al., 2005) بیان کردند که تأثیر تراکم بوته بر شاخص برداشت معنی­دار بود. عزیزی و همکاران (Azizi et al., 2011) در آزمایشی بر روی چهار سطح تراکم ذرت (65000، 75000، 85000 و 95000 بوته در هکتار) بیان کردند که بیشترین و کمترین شاخص برداشت به ترتیب از تراکم­های 85000 و 65000 بوته در هکتار بدست آمد.

اثر متقابل نوع رقم و تراکم بوته بر شاخص برداشت ذرت شیرین در سطح احتمال 1 درصد معنی­دار بود (جدول 1). بیشترین شاخص برداشت از رقم پاشن و تراکم 5/6 بوته در متر مربع و کمترین آن از رقم بیسین و تراکم 5/6 بوته در متر مربع حاصل شد؛ به طوری­که با افزایش تراکم بوته از 2/5 به 5/6 بوته در متر مربع شاخص برداشت ارقام پاشن و چیس به ترتیب 27 و 25 درصد افزایش یافت و افزایش تراکم بوته تا 5/7 بوته در متر مربع کاهش 25 و 15 درصدی شاخص برداشت را موجب گردید. افزایش تراکم بوته از 2/5 به 5/7 بوته در متر مربع، به ترتیب افزایش 8 و 19 درصدی شاخص برداشت ارقام مریت و بیسین را به دنبال داشت (جدول 4). چنین به نظر می­رسد که افزایش تراکم بوته تا سطح مطلوب از طریق تعادل بین نسبت رشد رویشی به زایشی باعث اختصاص سهم مطلوبی از مواد فتوسنتزی تولید شده به مخازن زایشی شده که در نهایت، شاخص برداشت را تحت تأثیر قرار داده است. البته در خصوص ارقام متفاوت، واکنش مختلفی مشاهده گردید. عزیزی و همکاران (Azizi et al., 2011) نیز بیان کردند که اثر متقابل رقم و تراکم بر شاخص برداشت معنی­دار بود.

 

نتیجه گیری

نتایج این مطالعه نشان داد که ارتفاع، عملکرد بیولوژیک، وزن تر بلال، عملکرد دانه و شاخص برداشت ارقام ذرت شیرین به طورمعنی­داری تحت تأثیر سطوح تراکم بوته قرار گرفت؛ به طوری­که با افزایش تراکم بوته تا سطح مطلوب از طریق بهبود رشد و اجزای عملکرد، وزن تر بلال و عملکرد دانه افزایش و پس از آن به دلیل افزایش رقابت درون گونه­ای کاهش یافت. تفاوت­های ژنتیکی بین ارقام مختلف باعث بروز تفاوت در اجزای عملکرد و عملکرد گردید. به طوری­که بالاترین عملکرد دانه در بین ارقام مورد مطالعه مربوط به رقم مریت بود. با افزایش تراکم بوته از 2/5 به 5/7 بوته در متر مربع رشد و صفات مورد مطالعه ارقام مختلف ذرت شیرین به طور متفاوتی تحت تأثیر قرار گرفت. به طوری­که افزایش تراکم بوته موجب افزایش به ترتیب 14، 9، 18 و 12 درصدی وزن تر بلال شد. با توجه به نتایج آزمایش به نظر می­رسد که ذرت شیرین رقم مریت احتمالاً ظرفیت تولید بیشتری تحت تأثیر تراکم نسبت به دیگر ارقام مورد مطالعه در شرایط مشابه آزمایش حاضر تحت شرایط آب و هوایی مشهد دارد.

 

سپاسگزاری

اعتبار این پژوهش از محل پژوهه طرح شماره 31939/2 مصوب 08/04/1393 معاونت محترم پژوهشی و فناوری دانشگاه فردوسی مشهد تأمین شده است که بدینوسیله سپاسگزاری می­شود.

 


References

Abdolahei, Y., Azizi, K. and Khorgami A. 2011. The effects plant density and cultivar on yield and yield component of corn (Zea mays L.). J. Agron. Knowl. 3(5): 43-52.

Afsharmanesh, G.R. 2007. Effect of planting time on yield of sweet and super sweet corn in Jiroft region. New Knowl. Agric. 3(1): 1-12. (In Farsi with English Summary)

Akintoye, H.A., Lucas, E.O. and Kling, J.G. 1997. Effects of density of planting and time of nitrogen application on maize varieties in different ecological zones of West Africa. Commun. Soil Sci. Plant Anal. 28: 1163-1175.

Azizi, K., Mirzavand, K. and Darayee Monfared A. 2011. Evaluation of plant density and cultivar on qualitative yield of corn under Khorram Abad. J. Knowl. Agron. 4(4): 15-22. (In Farsi with English Summary)

Back, J.H. and Lees, J .1990. Effect of plant population on the number and weight of ear and gross income in sweet corn. Korean J. Crop Sci. 32: (2)117-121.

Bazrafshan, F., Fathi, G., Siadat, A., Aynehband, A., and Alami Sayeed, K. 2005. Study of planting pattern and plant density effects on yield and yield components of sweet corn. Sci. J. Agric. 28(2): 117-126. (In Farsi with English Summary)

Blumenthal, J.M., Lyon, D.J. and Stroup, W.W. 2003. Optimal plant population and nitrogen fertility for dry land corn in western Nebraska. Agron. J. 95: 878-883.

Cox, W.J. 2001. Corn silage and grain yield Response to plant densities. J. Prod.Agric. 70: 405-410.

Duncan, W.G. 1984.A theory to explain the relationship between corn population and grain yield. Crop Sci. 24: 114-1145.

Edwards, J.T., Purcell, L.C. and Vories, E.D. 2005. Light interception and yield potential of short-season maize (Zea mays) hybrids in the Mid-south. Agron. J.97: 225-234.

Erdal, Ş., Pamukçu, M., Savur, O. and Teze, M. 2011. Evaluation of developed standard sweet corn (Zea mays sacharata L.) hybrids for fresh yield, yield components and quality parameters. Turk. J. Field Crop. 16(2): 153-156.

Farhadi, H., Madani, H., Shirzadi, M.H. and Nadjafi, A. 2008. Study of hybrid, weeds, and plant density on seed yield and yield components of sweet corn under Hormozgan climatic conditions. New Knowl. Agric. 3(2): 156-168. (In Farsi with English Summary)

Farivar, A. 1999. Production and Processing of sweet corn. Zeytoon. (140): 3-42. (In Farsi)

Gardner, E.H., Mansour, N.S., Mack, H.J., Jackson, T.L. and Burr, J. 2000. Sweet corn Eastern. Oregon-east of cascades Oregon state university extension service. http://eesc. Orst. Edu.

Hashemi-Dezfoli, S.A., Alemi-Saeid, K., Siadat, S.A. and Komayli, N.R. 2001.The Effect of planting data on yield potential of two sweet corn hybrids in Khuzestan climatological conditions. Iran. J. Agric. Sci. 32(4): 681-689. (In Farsi with English Summary)

Lafond, G.P. 1994. Effects of row spacing, seeding rate and nitrogen on yield of barley and wheat under zero-till management. Can. J. Plant Sci. 74:703-711.

Madani, H. and Ghasemi, F. 2010. Effect of planting date on yield and yield components of sweet corn varieties under Arak climatic conditions. Agric. New Find. 5(2): 179-189. (In Farsi with English Summary)

Martin, R.J. and Deo, B. 2000.Effect of plant population on calendula (Calendula officinalis L.) flower production. New Zeal. J. Crop Hort. Sci. 28: 37-44.

Mokhtarpour, H., Mosavat, S., Bazi, M. and Saberi, A. 2007.Effects of sowing date and plant density on qualitative and quantitative forage yield of sweet corn KSC403 in spring sowing. Seed Plant Imp. J. 23 (4):473-487. (In Farsi with English Summary)

Mokhtarpour, H., Mosavat, S., Bazi, M. and Saberi, A. 2008. Effects of sowing date and plant density on ear yield of sweet corn in summer sowing. Elect. J. Crop Prod. 7(1): 101-116. (In Farsi with English Summary)

Morin, C.D. and Dormancy, H. 1993. Row spacing, plant population, and water management effect on corn in the Atlantic coastal plain. Agron. J. 77: 393- 398.

Morris, T., Hamilton, G. and Harney, S. 2000. Optimum plant population for fresh market sweet corn in the Northeastern United States. Hort. Technol.10: 331-3.

Niknam, N. and Faraji, H. 2012. Effect of plant density and nitrogen on yield and yield components of maize var. 704. Agron. J. (Pajouhesh & Sazandegi) (102): 54-60. (In Farsi with English Summary)

Oktem, A. 2005. Response of sweet corn to nitrogen and intra row space in semi arid region. Pak. J. Biol. Sci. 160: 160-163.

Oktem, A., Eulgun Oktem, A. and Coskun, Y. 2004. Determination of sowing dates of sweet corn (Zea mays L. Saccharata sturt.) under Sanliurfa conditions. Turk. J. Agric. For. 28: 83-91.

Rahmani, A., Hossein, S., and Khavari, S. 2009.Effects of sowing date and plant density on morphological triats, yield and yield components of sweet corn (Zea mays L.). Agroecol. J. 2(2): 302-312. (In Farsi with English Summary)

Rangarajan, A., Ingall, B., Orfanedes, M. and Wolf, D. 2002.In row spacing and cultivar affects ear yield and quality of early-planted sweet corn. Hort. Technol. 12: 410-415.

Sarlak, S. and Aghaalikhani, M. 2011. Effect of plant density and mixing ratio on crop yield in sweet corn (Zea mays L. var Saccharata) and mungbean (Vigna radiata L.) intercropping. Iran. J. Crop Sci. 11(4): 367-380. (In Farsi with English Summary)

 Shapiro, A.C. and Wortmann, S.C. 2006. Corn response to nitrogen rate, row spacing, and plant density in eastern Nebraska. Agron. J. 98: 529-535.

Sidehvand, M. 2000. Effects of different planting patterns and density on growth physiological indices and yield of seed and forage corn S.C. 704. MSc Thesis in Agronomy, University of Sistan and Balouchestan, Zahedan. (In Farsi with English Summary)

Singh, V.P. and Arora, A. 2001. Intraspecific variation in nitrogen up-take and nitrogen utilization efficiency in wheat (Triticum aestivum L.). Crop Sci. 186: 239-244.

William, D., Widdicombe, A. and Kurt, D. 2002. Row width plant density effect on corn Forage hybrids. Agron. J.42: 25-36.

 

                            

 

 


Effect of plant density on yield and yield components of sweet corn (Zea mays var. Saccharata) cultivars under Mashhad climatic conditions

 

Abolfazl Mirshekari Ahmadi1, Surur Khorramdel2* and Alireza Koocheki3

 

1- Msc Student in Agroecology, Faculty of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhad, Iran.

2- Assistant Professor, Department of Agronomy, Faculty of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhad, Iran.

3- Professor, Department of Agronomy, Faculty of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhad, Iran.

 

*- Corresponding author: Khorramdel@um.ac.ir

 

 

 

Received: 2015.04.08                                                                                            Accepted: 2015.08.12

 

Abstract

    Sweet corn is a cultivar of common corn with high sugar content which is harvested at grain pre-mature stage and used as a vegetable. In order to evaluate the effect of plant density on yield and yield components of sweet corn cultivars, an experiment was conducted as factorial layout based on randomized complete block design with three replications at the Agricultural Research Station, Ferdowsi University of Mashhad during the growing season of 2013-2014. Three plant densities (5.2, 6.5 and 7.5 plants.m-2) and four cultivars (Merit, Passion, Basin and Chase) were considered as treatments. Studied traits were plant height, yield components (fresh weight of ear, ear number per plant and 1000-grain weight), biological yield, grain yield and harvest index (HI). The results showed that the simple effect of plant density and cultivar was significant on plant height, ear number per plant and 1000-grain weight of sweet corn. By increasing plant density, fresh yield of ear and grain yield were enhanced first and declined afterwards until physiological maturity due to intra-species competition, so the highest grain yield was obtained with 6.5 plants.m-2 (591/3 g.m-2). The maximum and minimum biological yield were observed with 6.5 plants.m-2 (1888 g/m-2) and 5.2 plants.m-2 (1720 g/m-2), respectively. Interaction effects between plant density and cultivar were significant for fresh weight of ear, biological yield grain yield and. In general, according to the results, Merrit has higher production potential affected by plant density under Mashhad climatic conditions.

 

Keywords: Sweet corn, Plant density, Cultivar, Fresh weight of ear, Sugar content

 



[1] - مقاله مستخرج از پایان نامه کارشناسی ارشد دانشجو (طرح شماره 31939/2 مصوب 08/04/1393 معاونت پژوهشی و فناوری دانشگاه فردوسی مشهد) می­باشد.

 

1- Merit

2- Chase

3- Basin

4- Passion