Evaluation of growth and tuber yield of potato Solanum tuberosum L.as affected by manure and zinc foliar application

Document Type : Original Article

Author

Assistant Professor, Department of Agriculture, University of Payame-Noor, Tehran, Iran.

Abstract

In order to evaluate the effect of manure and foliar application of zinc on vegetative growth, yield and starch percent of potato tuber, a factorial experiment based on RCBD with 12 treatments and three replications was conducted in Ramhormoz during 2012-13 growing season. The first factor was manure in four levels (0.0, 10, 20 and 30 ton/ha) and the second one was foliar application of zinc (0.0, 200 and 300 ppm) based on RCBD with three replications. Results showed that plant height, leaf area index, stem diameter and shoot dry weight were improved by manure and zinc usage. Tuber yield related properties included diameter of largest and smallest tuber and tuber number per plant were also increased by manure and zinc foliar application. Using 30 ton/ha manure increased tuber yield by 26 percent, however, only the highest level of zinc foliar application increased tuber yield for 5 percent. The highest starch content of potato tuber (16.01 percent) was observed in 30 ton/ha manure treatment, while zinc application was significant just in its highest level. Therefore, the highest tuber yield of potato was achieved by 30 ton/ha manure and 300 ppm zinc foliar application.

Keywords


ارزیابی رشد و عملکرد غده سیب زمینی (Solanum tuberosum L.) در واکنش به کود حیوانی و محلول­پاشی روی

 

Evaluation of growth and tuber yield of potato (Solanum tuberosum L.) as affected by manure and zinc foliar application

 

                                                           حمداله اسکندری

 

استادیار گروه علمی کشاورزی، دانشگاه پیام نور تهران

ehamdollah@gmail.com *نویسنده مسئول:

 

تاریخ دریافت: 21/01/94                                                                              تاریخ پذیرش: 19/05/94

 

 

چکیده

به­منظور بررسی اثر کود دامی و محلول پاشی روی بر رشد رویشی، عملکرد و اجزای عملکرد و درصد نشاسته غده سیب­زمینی، آزمایشی به­صورت فاکتوریل بر پایه بلوک­های کامل تصادفی با 12 تیمار و سه تکرار در شهرستان رامهرمز در سال زراعی 93-1392 اجرا شد. عامل اول شامل کود حیوانی در چهار سطح (صفر، 10، 20 و 30 تن در هکتار) و عامل دوم محلول­پاشی با روی در سه سطح (صفر، ppm 200 و ppm 300) بود. نتایج نشان داد که با کاربرد کود حیوانی و روی، ارتفاع بوته، شاخص سطح برگ، قطر ساقه و وزن خشک اندام­های هوایی افزایش یافتند. افزایش رشد رویشی سیب­زمینی در نتیجه کاربرد کود حیوانی و محلول­پاشی روی، صفات مرتبط با عملکرد غده شامل قطر بزرگترین و کوچک­ترین غده، وزن خشک غده در بوته و تعداد غده در بوته را بهبود بخشید. با استفاده از 30 تن در هکتار کود حیوانی، عملکرد غده سیب­زمینی 26 درصد افزایش یافت. محلول پاشی روی تنها در بالاترین سطح باعث افزایش 5 درصدی عملکرد غده گردید. بیشترین میزان نشاسته غده سیب­زمینی (01/16 درصد) در تیمار 30 تن در هکتار کود حیوانی دیده شد، در حالی که تنها استفاده از بالاترین سطح محلول­پاشی روی درصد نشاسته را نسبت به تیمار شاهد افزایش داد. بنابراین، بیشترین عملکرد غده سیب­زمینی در تیمار30 تن کود حیوانی و ppm 300 محلول­پاشی روی بدست آمد.

 

واژه­های کلیدی: شاخص سطح برگ، صفات رویشی، کود آلی، عناصر ریزمغذی، نشاسته.

 

 

 

 

 

 


مقدمه

سیب­زمینی (Solanum tuberosum L.)، به علت تولید عملکرد بالا و کربوهیدارت فراوان در واحد سطح زمین و داشتن برخی اسیدهای آمینه ضروری، از مهمترین گیاهان غده­ای است که نقش مهمی در تغذیه انسان دارد (Hoque, 2010). با این حال، عملکرد مناسب این گیاه تابع عوامل متعددی است که یکی از مهمترین آنها تغذیه مناسب می­باشد (Mousavi et al., 2007).

در سیستم­های کشاورزی پایدار تلاش بر این است که استفاده از کودهای شیمیایی به حداقل برسد چرا که کاربرد این کودها اگر چه عملکرد گیاهان زراعی را به مقدار زیادی افزایش می­دهند ولی اثرات نامطلوبی بر شرایط خاک دارند که از جمله آنها می­توان به اسیدی شدن خاک، تخریب ساختار فیزیکی خاک و از بین رفتن مواد آلی خاک اشاره کرد
 (Agbede, 2010; Notedge et al., 2005; Ojeniyi, 2000). بر همین اساس، استفاده از کودهای آلی در سیستم­های کشاورزی پایدار اهمیت روزافزاونی پیدا کرده­ است (Khadem et al., 2010; Ofosu & Leitch, 2009).

قدمت استفاده از کودهای حیوانی در کشاورزی به زمان اهلی شدن دام­ها برمی­گردد. کودهای حیوانی تاثیر مثبتی بر خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک دارند که از جمله آنها می­توان به افزایش ظرفیت نگهداری آب،  نفوذپذیری خاک  نسبت به آب، میزان مواد غذایی و فعالیت میکروارگانیسم­های خاک اشاره کرد. بنابراین، در خاک­های با میزان مواد آلی بالا به دلیل تاثیر چشمگیر نهایی میکروارگانیسم­های خاک بر معدنی شدن عناصر غذایی، تثبیت بیولوژیکی نیتروژن و ظرفیت تبادل کاتیونی، جذب عناصر غذایی و عملکرد گیاه افزایش خواهد یافت (Ano & Agwu, 2005; Kautz et al., 2006; Zhou et al., 2005). گزارش شده است که کاربرد کود حیوانی می­تواند با افزایش فراهمی عناصر غذایی برای سیب­مینی، باعث افزایش عملکرد غده شود (Snapp et al., 2003; Wijewardena, 2000) که این تاثیر از طریق افزایش ماده خشک اندام­های هوایی، شاخص سطح برگ و ارتفاع بوته نمود پیدا می­کند (Najm et al., 2010). گزارش شده است که در خاک­های شنی و خاک­هایی که از نظر مواد آلی فقیر هستند سیب­زمینی به کاربرد کودهای حیوانی پاسخ مثبت می­دهد (Afshar, 2011).

فراهمی عنصر روی در خاک­های قلیایی محدود بوده که باعث می­شود  گیاهان با کمبود این عنصر مواجه شوند (Lalljee & Facknath, 2001). این در حالی است که عنصر روی برای رشد و عملکرد مناسب گیاه به دلیل تاثیر آن در فرایندهای فتوسنتزی از طریق سنتز کلروفیل، ضروری است (Ali et al., 2008; Graham et al., 2000). در صورت کمبود روی، به دلیل اختلالات آنزیمی، از جمله سنتز پروتئین­، که در گیاه رخ می­دهد رشد و نمو و در نهایت عملکرد گیاه افت پیدا می­کند (Alloway, 2009).

کاربرد کودهای حاوی عنصر روی عملکرد و کیفیت سیب­زمینی را افزایش می­دهد. در این زمینه گزارش شد که کاربرد سولفات روی، به عنوان منبعی از روی، عمکلرد غده سیب­زمینی را بهبود بخشید و کاربرد برگی عناصر ریزمغذی به دلیل جذب سریعتر، کاربرد آسان، رفع سریع کمبود عنصر در بافت­های گیاه از کاربرد خاکی آنها بهتر است (Mousavi et al., 2007). در یک تحقیق دیگر مشاهده شد که ارتفاع بوته، تعداد شاخ و برگ و سطح برگ سیب­زمینی شیرین با محلول پاشی روی بهبود پیدا کرد که در نهایت به افزایش عملکرد گیاه منجر شد
(Abd El-Baky et al., 2010).

اگر چه در استان خوزستان، شرایط مناسبی برای کشت سیب­زمینی وجود دارد ولی درصد کمی از کل سطح زیر کشت سیب­زمینی کشور به این استان اختصاص دارد (حدود سه درصد) که احتمالاً عملکرد پایین علت این امر است، چرا که متوسط عملکرد سیب­زمینی در استان حدود 25 و در کشور 29 تن در هکتار می­باشد (Ahmadi, 2015)، بر این اساس، در پژوهش حاضر کوشش گردیده است ضمن ارزیابی اثر کود حیوانی و محلول پاشی روی بر صفات رویشی سیب­زمینی، افزایش احتمالی عملکرد و کیفیت این گیاه بررسی شود تا امکان گسترش سطح زیر کشت این محصول صنعتی مهم فراهم گردد.

 

مواد و روش­ها

این پژوهش در سال زراعی 93-1392 در یک مزرعه تحقیقاتی در شهرستان رامهرمز با عرض جغرافیایی  31 درجه و 16 دقیقه، طول جغرافیایی 46 درجه و 36 دقیقه و ارتفاع 150 متر از سطح دریا اجرا گردید. اقلیم منطقه از نوع گرم و خشک با متوسط درجه حرارت 5/26 درجه­سانتی­گراد و بارندگی سالیانه 250 میلی­متر می­باشد. جدول یک برخی از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک محل آزمایش و جدول دو خصوصیات شیمیایی کود حیوانی (گاوی) مورد استفاده در آزمایش را نشان می­دهند.

 

 

جدول1- برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک محل اجرای آزمایش.

Table 1- Some physical and chemical properties of the soil of the experimental site.

 

EC

(ds.m-1)

pH

 

K2O

(ppm)

P2O5

 (ppm)

Zn

(ppm)

Fe

(ppm)

Mn

(ppm)

Cu

(ppm)

N

(%)

 

مواد آلی

Organic matter (%)

بافت

texture

 

عمق

Depth

 (cm)

1.85

7.9

210

8.92

0.56

3.75

4.25

1.30

0.38

0.48

لوم شنی

Sandy-loam

0-20

 

جدول2- محتوای رطوبتی و عناصر غذایی در کود حیوانی مورد استفاده در آزمایش.

Table 2- Moisture content and nutrients of manure used in the experiment.

Mg

(%)

N

  (%)

K2O

(%)

P2O5

 (%)

Zn

(ppm)

Fe

(ppm)

Mn

(ppm)

Cu

(ppm)

رطوبت

Moisture content (%)

0.65

3.1

1.64

0.48

95

7225

320

21

21

 

 

آزمایش به صورت فاکتوریل دو عاملی بر پایه طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. عامل اول کود حیوانی (گاوی) در چهار سطح (صفر، 10، 20 و 30 تن در هکتار) و عامل دوم محلول­پاشی روی (صفر، ppm 200 و ppm 300) با استفاده از محلول روی-EDTA (محلول 14 درصد) بود. محلول­پاشی روی در دو زمان حدود دو هفته قبل و سه هفته بعد از گلدهی سیب­زمینی صورت پذیرفت.

تمام کود حیوانی به صورت پوسیده حدود یک ماه قبل از کاشت استفاده شد. غده­های بذری سیب­زمینی در کرت­هایی که شامل شش ردیف به طول چهار متر بود در فاصله ردیف 75×25 سانتی­متر کشت گردید. در اول آبان­ماه، غده­های سیب­زمینی رقم آگریا در عمق 4 برابری اندازه غده های جوانه دار شده به صورت دستی در خاک قرار داده شدند و روی آنها با خاک پوشیده شد.  سایر عملیات زراعی شامل آبیاری، کنترل علف­های هرز و خاکدهی پای بوته مطابق عرف منطقه انجام گرفت.

برای اندازه­گیری صفات رویشی، از هر کرت 10 بوته به طور تصادفی انتخاب و صفات ارتفاع بوته، تعداد ساقه اصلی در بوته، قطر ساقه اصلی و شاخص سطح برگ در 85 روز پس از کاشت اندازه­گیری شد. شاخص سطح برگ با استفاده از دستگاه اندازه­گیری سطح برگ (مدل Delta-T) اندازه­گیری شد.

 در مرحله برداشت نهایی، عملکرد غده با برداشت چهار متر مربع از هر کرت محاسبه گردید. قطر بزرگترین و کوچک­ترین غده مربوط به هر تیمار بر حسب میلی­متر نیز اندازه­گیری شد. برای این کار، کلیه غده­های برداشت شده هر کرت بر اساس اندازه به سه دسته بزرگ، متوسط و کوچک تقسیم شدند و بر اساس آن، قطر بزرگ­ترین و کوچک­ترین غده ثبت گردید.  وزن خشک غده و اندام­های هوایی با قراردادن نمونه­ها در دمای 70 درجه سانتی­گراد به مدت 48 ساعت درون آون تعیین شد. میزان نشاسته نیز با استفاده از روش پلاریمتری و قرائت میزان چرخش نور پلاریزه (Cottrell et al., 1995) اندازه­گیری شد.

بعد از اطمینان از نرمال بودن داده­ها، تجزیه واریانس داده­ها با استفاده از نرم­افزار آماری MSTATC انجام گرفت و میانگین­ها با آزمون چند دامنه­ای دانکن در سطح احتمال پنج درصد با یکدیگر مقایسه آماری شدند.

 

نتایج و بحث

تجزیه واریانس (جدول 3)  نشان می‌دهد تمامی صفات رویشی به استثنای تعداد ساقه در بوته تحت تأثیر کاربرد کود حیوانی و محلول­پاشی روی قرار گرفتند. تعداد ساقه در بوته در سیب­زمینی عمدتاً تحت تاثیر ژنتیک می­باشد (Miri et al., 2008)، بنابراین تعداد ساقه در بوته تحت تاثیر تیمارهای کود حیوانی و محلول­پاشی روی قرار نگرفت (جدول3). اثر ترکیب تیماری کود حیوانی و محلول­پاشی روی فقط بر قطر ساقه اصلی و وزن خشک اندام­های هوایی معنی­دار بود ولی بر سایر صفات رویشی اثر معنی­داری نداشت.

 

جدول3- تجزیه واریانس اثر کود حیوانی و محلول­پاشی روی بر صفات رویشی سیب­زمینی

Table 3- Analysis of variance for the effect of manure and zinc spray on vegetative traits of potato.

 

میانگین مربعات Mean of square

درجه آزادی

df

منابع تغییرات

Source of Variation

 

شاخص سطح برگ

LIA

قطر ساقه اصلی

Diameter of main stem

وزن خشک اندام­های هوایی

Shoot dry weight

تعداد ساقه در بوته

Stem number per plant

ارتفاع بوته

Plant height

0.054

0.007

27290

0.041

10.58

2

تکرار

Replication

1.629 **

0.518 **

363747

2.79

1332.48 **

3

کود حیوانی

Manure (M)

0.212 *

0.068 **

818314 **

0.20

168.7 **

2

روی

Zinc (Z)

0.029

0.005 **

36316 *

0.004

6.22

6

 (M × Z)

0.042

0.001

14959

0.088

9.06

22

خطا

Error

4.89

0.46

2.83

6.63

3.66

 

ضریب تغییرات

CV (%)

* و ** به ترتیب معنی دار در سطح احتمال 5 و 1 درصد.

Significant at the 5% and 1% probability levels, respectively: ** &*

 

 

بیشترین ارتفاع بوته با کاربرد 30 تن در هکتار کود حیوانی بدست آمد، در حالی که سیب­زمینی در شرایط عدم استفاده از کود حیوانی حدود 30 درصد ارتفاع بوته کمتری داشت. در تیمار ppm 300 روی، ارتفاع بوته سیب­زمینی به طور معنی­داری نسبت به سایر تیمارهای محلول­پاشی روی بیشتر بود به طوری که نسبت به شاهد و تیمار ppm 200 به ترتیب 11 و 6 درصد بیشتر بود (جدول4).

 

کاربرد کود حیوانی و محلول­پاشی روی باعث افزایش شاخص سطح برگ در مقایسه با تیمار شاهد شد. بیشترین میزان شاخص سطح برگ در 85 روز بعد از کاشت، در تیمار 30 تن در هکتار کود حیوانی بدست آمد که 6/33 درصد بیشتر از تیمار شاهد (بدون استفاده از کود حیوانی) بود.

 

 

 

جدول4- تاثیر کود حیوانی و محلول­پاشی روی بر ارتفاع بوته و حداکثر شاخص سطح برگ سیب­زمینی.

Table 4- Effect of manure and zinc spray on plant height and maximum leaf area index of potato

شاخص سطح برگ

LAI

ارتفاع بوته

Plant height (cm)

 

 

تیمار

treatment

 

 

 

 

کود حیوانی

(تن در هکتار)

Manure

(ton/ha)

 

3.00 c

66.78 d

 

0.0

 

3.32 b

79.56 c

 

10

 

3.55 b

86.78 b

 

20

 

4.01 a

95.56 a

 

30

 

3.47

82.17

 

میانگین Mean

 

                روی (پی­پی­ام)   

Zinc (ppm)                                                                           

 

3.38 b

78.42 c

 

0.0

 

3.40 b

82.17 b

 

200

 

4.12 a

85.92 a

 

300

 

3.63

82.17

 

میانگین Mean

 

           

حروف مشابه بیانگر تفاوت غیرمعنی­دار در سطح احتمال 5 درصد می­باشد.

The similar letters show non-significant difference at P≤0.05

 

جدول5- اثر متقابل کود حیوانی و روی بر قطر ساقه و وزن خشک اندام­های هوایی سیب­زمینی.

Table 5- Interaction of manure × zinc on stem diameter and shoot dry weight of potato.

وزن خشک اندام­های هوایی

(کیلوگرم در هکتار)

Shoot dry weight

(kg/ha)

 

قطر ساقه

(میلی­متر)

Stem diameter

(mm)

روی

(پی­پی­ام)

Zinc

(ppm)

کود حیوانی

(تن در هکتار)

Manure

(ton/ha)

 3237 h

 7.56 h

0.0

0.0

 3393 h

7.63 h

200

 

3613 g

7.76 g

300

 

 3743 g

7.80 g

0.0

10

 4120 f

7.90 f

200

 

 4297 ef

8.03 e

300

 

 4409 de

8.08 de

0.0

20

 4603 cd

8.11 cde

200

 

 4757 c

8.12 cd

300

 

 4813 c

8.14 bc

0.0

30

 5250 b

8.20 ab

200

 

 5620 a

8.25 a

300

 

حروف مشابه بیانگر تفاوت غیرمعنی­دار در سطح احتمال 5 درصد می­باشد.

The similar letters show non-significant difference at P≤0.05

 

 

 

مقایسه میانگین­ها نشان داد که شاخص سطح برگ با استفاده از محلول­پاشی روی بیشتر شد. به طوری که تیمار ppm 300 بیشترین شاخص سطح برگ (12/4) را تولید کرد که 1/7 درصد بیشتر از تیمار بدون محلول­پاشی روی بود (جدول4).

با افزایش سطح مصرف عنصر غذایی روی و کود حیوانی، ساقه سیب­زمینی قطورتر شد. به طوری که بیشترین قطر ساقه ( 25/8 میلی­متر) در تیمار 30 تن در هکتار کود حیوانی × ppm300 محلول پاشی روی بدست آمد. در حالی که کمترین قطر ساقه در تیمار شاهد (عدم استفاده از کود حیوانی و محلول پاشی روی) حاصل شد که حدود 10 درصد کمتر از بیشترین مقدار بود. با افزایش سطوح کود حیوانی، اثرات محلول پاشی بر قطر ساقه سیب­زمینی نمود بیشتری داشت؛ به طوری که هر سطح از محلول­پاشی در سطوح بالاتر کود حیوانی به میزان بیشتری قطر ساقه را افزایش داد (جدول5).

وزن خشک اندام­های هوایی (مجموع وزن خشک ساقه و برگ) سیب­زمینی در سطوح بالاتر مصرف کود حیوانی و محلول­پاشی افزایش چشمگیری داشت؛ به طوری که وزن خشک اندام­های هوایی در تیمار 30 تن در هکتار کود حیوانی و ppm 300 محلول­پاشی روی حدود 70 درصد نسبت به تیمار شاهد افزایش یافت (جدول5). گزارش شده است که با بهبود شرایط رشد و افزایش منابع محیطی در دسترس، رشد و نمو سیب­زمینی که عملکرد غده نیز متاثر از آن می­باشد، افزایش می­یابد (Nardi et al., 2004).

کود حیوانی، از جمله عواملی است که شرایط مناسب را برای افزایش رشد و نمو سیب­زمینی فراهم می­کند. مزیت­های گوناگونی، از جمله افزایش عملکرد غده، برای استفاده از کود حیوانی در زراعت سیب­زمینی گزارش شده است که مبتنی بر بهبود رشد و نمو گیاه بوده است (Grandy et al., 2002). به طوری که کود حیوانی حاصلخیزی خاک را از طریق افزایش وزن مخصوص ظاهری و هدایت آّبی خاک و همچنین حفظ و نگهداری آب در خاک (Moore et al., 2011) افزایش می­دهد و بدین طریق به بهبود رشد گیاه منجر می­شود (Wolf et al., 2004).

از طرف دیگر سیب زمینی گیاهی است که نسبت به عناصر غذایی پر توقع بوده و نسبت به کمبود عناصر غذایی از جمله روی حساس می­باشد (Panahi-Kord lagharaki et al., 2010). از آنجا که حلالیت عناصر غذایی در خاک تحت تاثیر شرایط فیزیکی و شیمیایی خاک می­باشد، بهبود این شرایط می­تواند باعث افزایش فراهمی عناصر غذایی برای گیاه و در نتیجه افزایش رشد گیاه شود که بیشتر شدن پتانسیل تولید گیاه را به دنبال دارد.

گزارش شده است که مصرف کودهای دامی برای دستیابی به این هدف موثر می­باشد به طوری که کود حیوانی نه تنها خود منبع مهمی از عناصر غذایی مختلف مانند فسفر، کلسیم، منیزیم و نیتروژن است (Agbede & Adekiya, 2011) بلکه با بهبود خواص فیزیکوشیمیایی خاک فراهمی عناصر غذایی را برای سیب­زمینی افزایش می­دهد (Clemente et al., 2007) به­ویژه آنکه در در شرایط کمبود مواد آلی جذب عناصر ریزمغذی توسط گیاهان کاهش پیدا می­کند که در این مورد، کود حیوانی با افزایش حلالیت، فراهمی عناصر ریز مغذی در خاک را برای سیب­مینی افزایش می­دهد (Panahi-Kord lagharaki et al., 2010). این گزارشات با نتایج بدست آمده در تحقیق حاضر همخوانی دارد چرا که استفاده از کود حیوانی عناصر غذایی مهمی را در اختیار سیب­زمینی قرار داد که در افزایش رشد و نمو آن نقش مهمی داشت.

می­توان انتظار داشت تحت تاثیر مثبت کود حیوانی، رشد سیب­زمینی بهبود پیدا کند. در این زمینه گزارش شده است که کود دامی باعث افزایش ارتفاع بوته سیب­زمینی می­شود که در افزایش پتانسیل عملکرد آن موثر است (Azizi-Agh ghale, 2000). در یک تحقیق دیگر مشاهده گردید که بعد از مصرف کودهای آلی، با کاهش اسیدیته خاک و افزایش فراهمی فسفر برای گیاه، عملکرد غده سیب­ز­مینی بیشتر می­شود (Mulubrhan, 2004) در مطالعات مختلف با تایید تاثیر مثبت کود حیوانی بر رشد رویشی (Curless et al., 2005; Najm et al., 2010; Snappet al., 2003). گزارش شده است که بهبود این شاخص­ها باعث افزایش عملکرد نهایی سیب­زمینی می­شود  (Dawson & Kelling, 2002).

روی یک عنصر ضروری برای بسیاری از سیستم­های آنزیمی گیاه از جمله جذب و متابولیسم نیتروژن، سنتز کلروفیل و فتوسنتز است (Alloway, 2009; cakmak, 2008; Potarzycki & Grzebisz, 2009). به طوری که کمبود آن باعث کاهش رشد اندام­های رویشی به­ویژه برگ می­شود (Fathi & Enayat-Gholizadeh, 2009). کاهش رشد برگ به کاهش پتانسیل فتوسنتزی برگ می­انجامد که بر عملکرد گیاه تاثیر منفی دارد. تاثیر مثبت محلول پاشی روی بر بهبود رشد بسیاری از گیاهان زراعی از جمله گندم، یونجه، ذرت و جو گزارش شده است                      (Abd E-Hady, 2007; Bukvić et al., 2003; Mousavi et al., 2007; Shaheen et al., 2007) گزارش شده است که کودهای حاوی عناصر ریزمغذی نظیر عنصر روی از طریق بهبود تعداد، اندازه و سطح بر­گ­ها که خود وابسته به تامین مواد تغذیه­ای است بر رشد رویشی تاثیر قابل ملاحظه­ای دارد (Mohseni etal., 2000). در تحقیق حاضر نیز، افزایش رشد رویشی از جمله  افزایش شاخص سطح برگ، وزن خشک اندام­های هوایی و ارتفاع بوته با محلول پاشی روی همراه بود. هر چند که به­نظر می­رسد در تحقیق حاضر اثر کود حیوانی  به دلیل در دسترس قرار دادن عناصر غذایی بیشتر نسبت به محلول پاشی عنصر روی بر رشد رویشی سیب­زمینی چشمگیرتر بود.

عملکرد غده و صفات مرتبط با عملکرد غده شامل قطر بزرگترین غده، قطر کوچک­ترین غده، وزن خشک غده در بوته و تعداد غده در بوته و کیفیت غده (درصد نشاسته) تحت تاثیر کاربرد کود حیوانی و محلول­پاشی روی قرار گرفتند (جدول5). اثر متقابل کود حیوانی × روی  تنها در مورد قطر کوچک­ترین غده و وزن خشک غده در هر بوته معنی­دار بود و اثر معنی­داری بر سایر صفات مورد بررسی نداشت (جدول 6).

 

 

جدول6-تجزیه واریانس اثر کود حیوانی و محلول­پاشی روی بر عملکرد، صفات مرتبط با عملکرد و درصد نشاسته غده سیب­زمینی.

Table 6- Analysis of variance for the effect of manure and zinc spray on yield, yield related properties and starch of potato tuber.

میانگین مربعات

 

 

نشاسته

Starch

عملکرد غده

Tuber yield

غده در بوته

Tuber per plant

وزن خشک غده در هر بوته

Tuber dry weight per plant

قطر کوچک­ترین غده

Diameter of smallest tuber

قطر بزرگترین غده

Diameter of biggest tuber

درجه آزادی

df

منابع تغییر

Source of Variance

0.005

4512986

0.8

64

0.39

0.40

2

تکرار

Replication

1.98**

158617662**

**6.90

** 13596

** 19.14

** 18.38

3

کود حیوانی

Manure (R)

0.177**

** 16160902

* 0.85

** 1319

** 2.17

** 2.0

2

روی

Zinc (Z)

0.02

294060

0.02

* 48

* .018

0.16

6

کود حیوانی ×روی

M×Z

0.03

3600713

0.07

18

0.018

0.19

22

خطا

Error

3.36

4.45

3.11

2.38

3.17

2.26

 

ضریب تغییرات

CV (%)

* و ** به ترتیب معنی دار در سطح احتمال 5 و 1 درصد.

 Significant at the 5% and 1% probability levels, respectively: ** &*

 

نتایج نشان داد که عملکرد غده با کاربرد کود حیوانی و محلول­پاشی روی بهبود می­یابد. به طوری که قطر کوچک­ترین غده در تیمار 30 تن کود دامی و محلول­پاشی ppm 300 روی حدود 60 درصد بیشتر از عدم استفاده از کود حیوانی و محلول­پاشی روی بود که می­تواند باعث افزایش عملکرد غده شود. بیشترین وزن خشک غده سیب­زمینی با کاربرد 30 تن در هکتار کود حیوانی و ppm 200 و ppm 300 محلول­پاشی روی به­دست آمد. عدم استفاده از کود حیوانی و روی منجر به تولید سبک­ترین غده در سیب­زمینی شد به طوری که اختلاف کمترین (شاهد) و بیشترین وزن خشک غده (مصرف 30 تن در هکتار کود دامی و ppm200  و ppm300 محلول­پاشی روی) حدود 80 درصد بود (جدول7).

 

 

جدول7- اثر متقابل کود حیوانی و روی بر وزن خشک غده در بوته (گرم) و قطر کوچک­ترین غده (میلی­متر) سیب­زمینی.

Table7- Interaction of manure × zinc on tuber dry weight and diameter of smallest tuber.

قطر کوچک­ترین غده

(میلی­متر)

Diameter of smallest tuber

  (mm)

وزن خشک غده

(گرم)

Tuber dry weight

(gr)

روی

(پی­پی­ام)

Zinc

 (ppm)

کود حیوانی

(تن در هکتار)

Manure

(ton.ha-1)

7.30 h

132.9 i

0.0

0.0

7.40 h

140.4 h

200

 

7.63 gh

150.4 g

300

 

8.07 fg

175.5 fg

0.0

10

8.50 ef

162.5 f

200

 

8.67 e

171.0 e

300

 

8.77 e

181.0 d

0.0

20

9.30 d

191.9 c

200

 

9.83 c

209.8 b

300

 

1.23 c

216.8 b

0.0

30

10.77 b

234.3 a

200

 

11.63 a

241.2 a

300

 

حروف مشابه بیانگر تفاوت غیرمعنی­دار در سطح احتمال 5 درصد می­باشد.

The similar letters show non-significant difference at P≤0.05

 

تفاوت بین سطوح مختلف کود حیوانی معنی­دار بود و عدم استفاده از کود حیوانی منجر به تولید کوچک­ترین غده شد. بزرگترین غده سیب­زمینی با کاربرد 30 تن در هکتار کود حیوانی به­دست آمد. اگر چه محلول­پاشی روی تاثیر مثبتی بر افزایش اندازه غده سیب­زمینی داشت ولی دو سطح متوالی شاهد و ppm 200، از نظر قطر بزرگ­ترین غده، تفاوت معنی­داری با هم نداشتند. با این حال، تفاوت کمترین (شاهد) (5/15 میلی­متر) و بیشترین میزان محلول­پاشی روی (ppm 300) (5/21 میلی­متر) معنی­دار و بیشتر از 16 درصد بود (جدول8).

تعداد غده در بوته با کاربرد کود حیوانی افزایش پیدا کرد؛ به­طوری که کمترین و بیشترین تعداد غده در بوته به ترتیب در تیمار شاهد (بدون استفاده از کود حیوانی) و 30 تن در هکتار کود حیوانی به­دست آمد. اگر چه استفاده از ppm 200 محلول­پاشی روی در مقایسه با تیمار بدون روی تعداد غده در بوته را به طور معنی­داری تغییر نداد، ولی تیمار ppm300 روی تعداد غده در بوته را به طور معنی­داری افزایش داد (جدول8).

با استفاده از 30 تن در هکتار کود حیوانی، عملکرد غده سیب­زمینی 26 درصد افزایش یافت. بنابراین، استفاده از کود حیوانی عملکرد غده در سیب­زمینی را بهبود بخشید. از طرف دیگر محلول پاشی روی نیز به افزایش عملکرد غده سیب­زمینی منجر شد با این حال، این تاثیر در سطوح بالاتر (ppm 300) محلول­پاشی روی مشاهدده شد به طوری که بین تیمار شاهد و تیمار ppm 200 روی تفاوت معنی­داری مشاهده نشد.

تفاوت بین شاهد و ppm300 محلول پاشی روی 5/5 درصد بود (جدول8). بر این اساس، می­توان نتیجه گرفت که تاثیر کود حیوانی بر عملکرد غده سیب­زمینی بیش از محلول پاشی روی بود.

 

 

 

 

جدول8- تاثیر کود حیوانی و محلول­پاشی روی بر عملکرد و صفات مرتبط با عملکرد غده سیب­زمینی.

Table 8- Effect of manure and zinc spray on yield and yield related properties of potato tuber.

قطر بزرگترین غده

(میلی­متر)

Diameter of biggest tuber

(mm)

تعداد غده در بوته

Tuber number per plant

نشاسته (%)

Starch

 

عملکرد غده

(کیلوگرم در هکتار)

Tuber yield (kg/ha)

تیمار

treatment

 

 

 

 

کود حیوانی

Manure

 18.23 d

6.70 c

14.75 d

 37670 d

0.0

18.99 c

 7.34 bc

 14.94 c

 41330 c

10

 20.03 b

 7.98 b

 15.25 b

 44170 b

20

 21.53 a

8.74 a

 15.82 a

 47560 a

30

19.69

7.69

15.19

42638

میانگین

Mean

 

 

 

 

روی

Zinc

 19.29 b

 7.42 b

 15.08 b

 41530 b

0.0

 19.69 b

 7.70 ab

 15.19 ab

42670 ab

200

 20.11 a

 7.95 a

 15.23 a

43850 a

300

19.67

7.69

15.17

42683

میانگین

Mean

حروف مشابه بیانگر تفاوت غیرمعنی­دار در سطح احتمال 5 درصد می­باشد.

The similar letters show non-significant difference at P≤0.05

 

کیفیت غده سیب­زمینی بر حسب نشاسته (درصد) تحت تاثیر میزان مصرف کود حیوانی قرار گرفت به­طوری که کمترین و بیشترین نشاسته سیب­زمینی به ترتیب در تیمارهای بدون مصرف کود حیوانی و 30 تن در هکتار بدست آمد. اگر چه بین دو تیمار متوالی محلول­پاشی روی از نظر درصد نشاسته تفاوت معنی­داری وجود نداشت (شاهد با ppm200 و ppm200 با ppm300) ولی استفاده از بالاترین غلظت روی، کیفیت غده سیب­زمینی را از نظر درصد نشاسته افزایش داد (جدول8).

عملکرد غده سیب­زمینی تحت تاثیر تعداد و متوسط وزن غده قرار می­گیرد به­طوری که هر چه  در واحد سطح غده­های بزرگ­تر و بیشتری وجود داشته باشد، عملکرد غده نیز بالاتر خواهد بود. علاوه بر خصوصیات ژنتیکی، شرایط محیطی از جمله تامین عناصر غذایی، که پتانسیل فتوسنتزی گیاه را تحت تاثیر قرار می­دهد بر تعداد و اندازه غده سیب­زمینی موثر است (Deblonde & Ledent, 2001). هر چه تولید مواد پرورده در گیاه بیشتر باشد، حجم و اندازه غده و در نهایت عملکرد سیب­زمینی بیشتر می­شود (Miri et al., 2008). بیشتر شدن قطر ساقه، شاخص سطح برگ و وزن خشک اندام­های هوایی نشان به دلیل اثر متقابل کود حیوانی و روی، افزایش تولید مواد پرورده را نشان می­دهد که در افزایش وزن و تعداد غده­ها موثر است (Yuan et al., 2003).

 از آنجا که گزارش شده است که شاخص برداشت سیب­زمینی در شرایط مختلف محیطی می­تواند ثابت باقی می­ماند (Allen & Scott, 1980; MacKerron, 1985). بنابراین، افزایش وزن خشک اندام­های هوایی در این آزمایش بدان معنی نیست که سهم بیشتری از مواد فتوسنتزی به رشد اندام­های رویشی از جمله ساقه و برگ اختصاص یافت، بلکه با افزایش پتانسیل فتوسنتزی گیاه، میزان مواد فتوسنتزی بیشتری نیز به غده­ها در مقایسه با تیمار شاهد اختصاص یافت که در افزایش عملکرد غده در مقایسه با تیمار شاهد موثر بود.

در این آزمایش، علاوه بر افزایش تعداد، قطر بزرگ­ترین و کوچک­ترین غده­ها در مقایسه با تیمار شاهد با مصرف کود حیوانی و مصرف روی افزایش یافت که با نتایج برخی تحقیقات دیگر (Ghobadi et al., 2001) مبنی بر اینکه اندازه غده با بیشتر شدن تعداد غده کاهش می­یابد مغایرت دارد، که احتمالاً می­تواند به دلیل فراهم شدن سایر عناصر غذایی توسط کود حیوانی برای گیاه و افزایش پتانسیل فتوسنتزی گیاه باشد. به نظر می­رسد در این تحقیق با بیشتر شدن تعداد غده، حجم مواد فتوسنتزی وارد شده به هر غده تغییر پیدا نکرده باشد. به علاوه، فراهمی بیشتر عناصر غذایی باعث افزایش سرعت پر شدن غده می­شود که به افزایش اندازه غده منجر می­شود (Beringer & Lindhauer, 1990). بنابراین، تعداد غده بیشتر و بزرگتر در تیمارهای کود حیوانی و محلول­پاشی روی به عملکرد بیشتر غده در مقایسه با تیمار شاهد منجر گردید. بر این اساس می­توان نتیجه گرفت که عملکرد غده سیب­زمینی در تیمار شاهد تحت تاثیر محدودیت منبع و هم مخزن کاهش یافت چرا که در تیمار شاهد نه تنها مخزن­های (غده­های) کمتری وجود داشت بلکه این مخزن­ها مواد فتوسنتزی کمتری دریافت کردند  که به کوچک­تر شدن اندازه آنها انجامید (Dewelle, 1990).

 

نتیجه گیری

بیشترین شاخص سطح برگ، ارتفاع بوته، تعداد غده در بوته، قطر بزرگ­ترین غده، عملکرد دانه و درصد نشاسته با کاربرد 30 تن در هکتار کود دامی بدست آمد. صفات اخیر در تیمار ppm300 روی نیز بیشترین مقدار را داشتند. تلفیق کود دامی و محلول­پاشی روی وزن خشک اندام­های هوایی، قطر ساقه، وزن خشک غده و قطر کوچک­ترین غده را بهبود بخشید. در صورتی که مصرف کود دامی مد نظر باشد، استفاده از 30 تن در هکتار قابل توصیه می­باشد. محلول­پاشی ppm300  روی با تاثیر مثبت بر صفات رویشی و مرتبط با عملکرد، تولید غده سیب­زمینی در واحد سطح را بهبود می­بخشد.

 

References

 

Abd E-Hady, B.A. 2007. Effect of zinc application on growth and nutrient uptake of barley plant irrigated with saline water. J. Applied Sci. Res. 3(6): 431-436.

Abd El-Baky, M.M.H., Ahmed, A.A., El-Nemr, M.A. and Zaki, M.F. 2010. Effect of potassium fertilizer and foliar zinc application on yield and quality of sweet potato. Res. J. Agric. Biol. Sci. 6: 386-394.

Afshar, A., Neshat, A. and Afsharmanesh, G. 2011. Effect of irrigation regime and manure on water use efficiency and potato yield in Jiroft. J. Conserv. Water. Soil. 1(1): 63-75.

Agbede, T.M. 2010. Tillage and fertilizer effects on some soil properties, leaf nutrient concentrations, growth and sweet potato yield on an Alfisol in southwestern Nigeria. Soil. Tillage. Res. 110: 25-32.

Agbede, T.M. and Adekiya, A.O. 2011. Evaluation of sweet potato (Ipomoea batatas L.) performance and soil properties under tillage methods and poultry manure levels. Emirates J. Food. Agric. 23(2): 164-177.

Ahmadi, K. 2015. Agriculture statistics of crops for 2013 growing season. Jahade-e-Agriculture Ministry press. Tehran. (In Persian).

Ali, S., Riaz, K.A., Mairaj, G., Arif, M., Fida, M. Bibi, S. 2008. Assessment of different crop nutrient management practices for yield improvement. Australian. J. Crop Sci. 2: 150-157.

Allen, E.J. and Scot,t R.K. 1980. An analysis of growth of the potato crop. J. Agric. Sci. 94: 583-606.

Alloway, B.J. 2009. Soil factors associated with zinc deficiency in crops and humans. Environ. Geochemist. Health. 31: 537-548.

Ano, A.O., Agwu, J.A. 2005. Effect of animal manures on selected soil chemical properties (1). Nigerian. J. Soil. Sci. 15: 14-19.

Azizi-Aghghale, B. A. 2000. Effect of manure source and level on quality and quantity of seed potato. Agric. Natural. Res. Sci. 7(3): 13-23.

Beringer, H., Koch, K. and Lindhauer, M.G. 1990. Source: sink relationships in potato (Solanum tuberosum) as influenced by potassium chloride or potassium sulphate nutrition. Plant. Soil. 124(2): 287-290.

Bukvić, G., Antunović, M., Popović, S. and Rastija, M. 2003. Effect of P and Zn fertilization on biomass yield and its uptake by maize lines (Zea mays L.). J. Plant. Soil. Environ. 49(11): 505-510.

Cakmak, I. 2008. Enrichment of cereal grains with zinc: Agronomic or genetic bio fortification? Plant. Soil. 302: 1-17.

Cottrell, J.E., Duffus, C.M., Paterson. L. and Mackat, G.R. 1995. Properties of potato starch: effect of genotype and growing conditions. Phytochemistry, 40(4): 1057-1064.

Curless, M.A., Kelling, K.A. and Speth, P.E. 2005. Nitrogen and phosphorus availability from liquid dairy manure to potatoes. American. J. Potato. Res. 82: 287-297.

Dawson, M.A. and Kelling, K.A. 2002. Use of manure in potato production. Proceedings of Wisconsin’s Annual Potato Meeting. 15: 17-27.

Deblonde, P.M.K. and Ledent, J.F. 2001. Effect of moderate drought conditions on green leaf number, stem height, leaf length, and tuber yield of potato cultivars. J. Agron. 14: 31-41

Dewelle, R. 1990. Source/sink relationships during tuber growth. American. Potato. J. 67(12): 829-833.

Fathi, G. and Enayatgholizadeh, M. 2009. Effect of micronutrient of iron, zinc and copper on growth and yield of barley cultivar under Khuzestan weather condition. Crop. Physiol. 1(1): 1-14.

Ghobadi, M., Jahanbin, S., Olyaie, H., Matlabifard, R. and Parvizi, K. 2003. Effect of phosphorous bio fertilizer on yield and phosphorous intake in potato. Water. Soil. Sci. 2(23): 125-138.

Graham, R.D., Welch, R.M. Bouis, H.E. 2000. Addressing micronutrient nutrition through enhancing the nutritional quality of staple foods. Advances. Agron. 70: 77-161.

Grandy, A.S., Porter, G.A. Erich, M.S. 2002. Organic amendment and rotation crop effects on the recovery of soil organic matter and aggregation in potato cropping systems. Soil. Sci 66: 1311-1319.

Hoque, M.E. 2010. In vitro tuberization in potato (Solanum tuberosum L.). J. Plant. Biol. Omic. 3(1): 7-11.

Kautz, T., Lopez-Fando, C. Ellmer, F. 2006. Abundance and biodiversity of soil microarthropods as influenced by different types of organic manure in a long-term field experiment in Central Spain. Applied. Soil. Ecol. 33: 278-285.

Khadem, S.A., Galavi, M., Ramrodi, M., Mousavi, S.R., Rousta, M.J. Rezvani-moghadam, P. 2010. Effect of animal manure and superabsorbent polymer on corn leaf relative water content, cell membrane stability and leaf chlorophyll content under dry condition. Australian. J. Crop Sci. 4(8): 642-647.

Lalljee, B. and Facknath, S. 2001. Effect of lime on nutrient content of soils, yield and nutrient content of potato and infestation by lea miners. Food. Agric. Res. 11: 139-147.

MacKerron, D.K.L. 1985. A simple model of potato growth and yield. I. Validation and external sensitivity. Agric.Forest. Meteorol. 34: 285-300.

Miri, Z., Asghari, J. and Panahi-Kordlagharaki, K. 2008. Effect of irrigation regimes and fertilizer composition on the yield of two potato cultivar in Fereydoon. Agric. Natural. Res. Sci. Technol. 46: 177-178.

Mohseni, H., Ghanbari, A., Mansooji, A., Ramazanpour, M. and Mohseni, M. 2004. Effect of bore and zinc micronutrient on yield and yield component of maize cultivar 674. Proc. 8th Agron. Cong. 437-441.

Moore, A.D., Olsen, N.L., Carey, A.M. Leytem, A.B. 2011. Residual effects of fresh and composted dairy manure applications on potato production. American. J. Potato. Res. 88: 324-332.

Mousavi, S.R., Galavi, M. Ahmadvand, G. 2007. Effect of zinc and manganese foliar application on yield, quality and enrichment on potato (Solanum tuberosum L.). Asian. J. Plant. Sci. 6: 1256-1260.

Mulubrhan, H. 2004. The effect of Nitrogen, Phosphorus and Potassium fertilization on the yield and yield components of potato (Solanum tuberosum L.) grown on vertisols of Mekele area. M.Sc. Thesis. Haramaya University, Ethiopia. 

Najm , A.A., Haj-Seyed-Hadi, M.R., Fazeli, F.M., Darzi, T. Shamorady, R. 2010. Effect of utilization of organic and inorganic nitrogen source on the potato shoots dry matter, leaf area index and plant height, during middle stage of growth. International. J. Agric. Biol. Sci. 1: 1-12.

Nardi, S., Morari, F., Berti, A., Tosoni, M. Giardini, L. 2004. Soil organic matter properties after 40 years of different use of organic and mineral fertilizers. Europ. J. Agron. 21:357-367.

Nottidge, D.O., Ojeniyi, S.O. and Asawalam, D.O. 2005. Comparative effects of plant residues and NPK fertilizer on soil properties in a humid Ultisol. Nigerian. J. Soil. Sci. 15: 9-13.

Ofosu-Anim, J. and Leitch, M. 2009. Relative efficacy of organic manures in spring barley (Hordeum vulgare L.) production. Australian. J. Crop. Sci. 3(1): 13-19.

Ojeniyi, S.O. 2000. Effect of goat manure on soil nutrient and okra yield in a rainforest area of Nigeria. Applied. Tropic. Agric. 5: 20-23.

Panahi-Kordlagharaki, K., Mortazavibak, A., Pashnam, R. and Salehi, M. 2010. Response of two potato cultivar to zinc, manganese, manure and different irrigation regimes. Proc. 5th National. Cong. New Concept in Agric. 124. (Abst.)

Potarzycki, J. Grzebisz, W. 2009. Effect of zinc foliar application on grain yield of maize and its yielding components. Plant. Soil. Environ. 55: 519-527.

Shaheen, R., Samim, M.K. Mahmud, R. 2007. Effect of zinc on yield and zinc uptake by wheat on some soils of Bangladesh. J. Soil. Nature. 1(1): 07-14.

Snapp, S.S., Nyiraneza, J., Otto, M. and Kirk, W.W. 2003. Managing manure in potato and vegetable systems. Michigan State University, Extension Bulletin, E2893.

Wijewardena, J.D.H. 2000. Comparison of animal manure sources on potato and vegetable cultivation in the upcountry. Annu. Symp. Depart. Agric. Sri Lanka, 2:357-369.

Wolf, D., Kania, A., Vaitkeviciute, I. Luxhøi, J. 2004. Animal manure -A resource in organic agriculture- Project in the SOCRATES course “Ecological agriculture I” at the KVL in Copenhagen, summer 2004.

Yuan, B.Z., Nishiyama, S. Kang, Y. 2003. Effect of different irrigation regimes on the growth and yield of drip irrigated potato. Agric. Water. Manag. 63: 153-167.

Zhou, D.M., Hao, X.Z., Dong, Y.J. Long, C. 2005. Copper and Zink uptake by radish and pakchoi as affected by application of livestock and poultry manures. Chemosphere. 59: 167-175.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Evaluation of growth and tuber yield of potato Solanum tuberosum L.as affected by manure and zinc foliar application

 

Hamdollah Eskandari

 

Assistant Professor, Department of Agriculture, University of Payame-Noor, Tehran, Iran.

* Corresponding author: ehamdollah@gmail.com

 

Received: 2015.04.10                                                                       Accepted: 2015.08.10

 

Abstract

In order to evaluate the effect of manure and foliar application of zinc on vegetative growth, yield and starch percent of potato tuber, a factorial experiment based on RCBD with 12 treatments and three replications was conducted in Ramhormoz during 2012-13 growing season. The first factor was manure in four levels (0.0, 10, 20 and 30 ton/ha) and the second one was foliar application of zinc (0.0, 200 and 300 ppm) based on RCBD with three replications. Results showed that plant height, leaf area index, stem diameter and shoot dry weight were improved by manure and zinc usage. Tuber yield related properties included diameter of largest and smallest tuber and tuber number per plant were also increased by manure and zinc foliar application. Using 30 ton/ha manure increased tuber yield by 26 percent, however, only the highest level of zinc foliar application increased tuber yield for 5 percent. The highest starch content of potato tuber (16.01 percent) was observed in 30 ton/ha manure treatment, while zinc application was significant just in its highest level. Therefore, the highest tuber yield of potato was achieved by 30 ton/ha manure and 300 ppm zinc foliar application.

 

Key words: Leaf area index, Micro element, Organic manure, Starch content, Vegetative property.